ناگهان زلفِ پریشان تو را می گیرند
سر سجاده گریبان تو را می گیرند

تو در این خانه بنا نیست که راحت باشی
چند هیزم سر و سامان تو را می گیرند

وقت نعلین به پا کردن تو یک آن است
چون حسودند همین آنِ تو را می گیرند

دختران تو یقیناً ز کسی ترسیدند
بی سبب نیست که دامان تو را می گیرند

سعی کن بلکه خودت را بکشانی، ور نه
ریسمان ها به خدا جانِ تو را می گیرند

علی اکبر لطیفیان

حجت الاسلام پناهیان در نشست سالیانه اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل در میان دانشجویان حاضر شد. ایشان در شروع با بیان مقدمه ای در مورد امور و دستورات الهی، به دو امر تکوینی و تشریعی اشاره کرد.

وی با اشاره به اینکه امر تکوینی و تشریعی الهی، دو امری است که از طرف خداوند، وجود انسان و جامعه را احاطه می کند ادامه داد: آیات زیادی در قرآن کریم وجود دارد که به این امر در کنار هم دیگر اشاره می کند.

پناهیان با مثالی به توضیح و تبیین اوامر تکوینی و تشریعی پرداخت و بیان کرد: دستورات خداوند به صورت خاص و کل برای بندگان بیان شده است.

حجت الاسلام علیرضا پناهیان در ادامه بیان کرد: وقتی که عوامل تشریعی و تکوینی در کنار یکدیگر نباشد، امتحان معنا ندارد. اوامر تشریعی و تکوینی ما را احاطه کرده است، اجرای اوامر تقدیری و تکوینی در اختیار ما نیست و ما باید به فرامین الهی گوش دهیم.

وی در مورد اختیار انسان در این دو اوامر گفت، انسان آزاد آزاد نیست و تا حدی تاثیر گذار است، ما اسیر دو اوامر الهی هستیم، همچنین اگر فردی بخواهد برای جامعه برنامه ریزی کند و فقط به اوامر تشریعی توجه داشته باشد، اشتباه است و باید اوامر تقدیری را نیز حساب کند.

حجت الاسلام پناهیان با جمع بندی مبحث مقدماتی خود، خاطر نشان کرد: در شرایط سیاسی نیز این دو عامل کنار یکدیگر هستند، وی با اشاره به موفقیت امام خمینی (ره) در پیروزی انقلاب اسلامی واستقرار نظام جمهوری اسلامی تاکید کرد، رهبر کبیر انقلاب اسلامی و همچنین مقام معظم رهبری در مدیریت کلان جامعه به این دو اوامر الهی توجه اشتند.

وی ادامه داد: هر شخص و جریان سیاسی که دچار ریزش شده ناشی از در نظر نگرفتن امر تقدیری و تکوینی بوده است. سیاسیون نباید نگرش غیرالهی به سیاست داشته باشند و در هر امری باید به مقدرات الهی توجه کنند.

این استاد حوزه و دانشگاه در روشن شدن این مبحث به یک روحانی انقلابی اشاره کرد، که پس از فوت امام (ره) غیر ولایتی شد و گفت: برای اولین بار در تلویزیون دیدم در یک دادگاهی می گفت، فلسطینی ها خود می خواهند با اسرائیل کنار بیایند و ما در ایران می گوییم مرگ بر اسرائیل و این حرف نادر بود، به مرور زمان این گونه شعارها در دانشگاه ها رواج پیدا می کرد که به نصرت و تقدیر الهی، جریان انتفاضه شکل گرفت و بخش جدیدی از جنایت های اسرائیل برای همگان آشکار شد. بعد از این رسوایی اسرائیل، افراد دیگر هم از گفتن این گونه شعارها شرم داشتند که این نتیجه نصرت و تقدیر الهی بود.

پناهیان در مورد سازش با غرب گفت: امروز دشمن ما به مراتب وحشی تر از قبل شده است و رسوا تر از قبل عمل می کند و کسی در خواب هم نمی بیند که با دشمن جنایت گر تصور سازش داشته باشد. و این سازش به قیمت اعدام کودکان بی گناه و نشنیده گرفتن فریاد مظلومان است.

وی افزود: اکنون شرایط گذشته نیست و امکان سازش عوض شده است و اوامر تکوینی و تقدیری به میدان آمده است. این که می گویند در آخر الزمان برای فتنه دعا کنید به این سبب است که فتنه ها باعث رسوایی می شوند.

این استاد حوزه و دانشگاه در مورد مشکلات سوریه گفت: برخی که حتی ادعای مبارزه با استکبار را داشتند می گفتند ما نباید خودمان را وقف سوریه کنیم. آن ها در محاسبات سیاسی خود، به خط مقاومت که الان خط اصلی آن در سوریه قرار دارد توجهی نمی کردند. این افراد در این زمان که نتیجه فتنه های در سوریه را میبینند، آیا از موضع قبلی خود شرم نمی کنند؟

حجت السلام علیرضا پناهیان، با تاکید بر این که تکیه کردن به نصرت الهی، نباید باعث سست شدن ما در انجام وظایف شود افزود: ما باید مانند همیشه مراقب باشیم و برای قوی شدن در انجام وظایف و تاثیر گزاری بیشتر در جامعه به سرهای بریده ای فکر کنیم که در خط مقاومت بریده شدند.

وی با اشاره به امکانات زیادی که دانشجویان در سطح دانشگاه برای انجام وظایف خود دارند اشاره کرد: شما در زمانی دانشجو شدید یک درصد آن امکانات در دهه های انقلاب وجود نداشت، اگر از این امکانات در دفاع از حق استفاده کنید، دیگر سیاسیون در جامعه نمی توانند سخن باطلی را رواج دهند.

این استاد حوزه و دانشگاه، با ارائه پیشنهادی به دانشجویان گفت: شما می توانید در جامعه دانشگاهی خود، مظلومیت های سوریه را به دانشگاهیان انتقال دهید. شما به راحتی می توانید دانشجویان را آگاه کنید در صورتی که در زمان جنگ اگر فردی می خواست از انقلاب دفاع کند باید در جبهه قطعه قطعه میشد.

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به سخنان جدید اوباما بیان کرد: حرف های اوباما به حدی سخیف بود که یک انسان منصف و کمی هوشمند می فهمد که اوباما عروسک خیمه شب بازی و دروغ گویی است که از استعداد های دنیا برای منافع افراد پشت پرده استفاده می کند.

حجت السلام علیرضا پناهیان با اشاره به این که رسوایی دشمنان از مقدورات الهی است بیان کرد: ما باید از این حقایق برای از بین بردن ظلم و یاری مظلومین استفاده کنیم.

این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه حتی در شرایطی که به راه حق پیش می رویم نباید دست از تلاش برداریم، تاکید کرد: اگر دست از تلاش برداریم خون همه مظلومان جهان بر گردن ما است.

وی در باره اهمیت حساسیت نسبت به کشورهای منطقه افزود: جوانانی که در سوریه می جنگند و کودکان مظلومی که تضمینی برای زنده ماندن ندارند و زنانی که در زندان ها با شرایط سخت روزهای خود را میگذرانند فرقی با ما ندارند و ما نباید نسبت به آن ها بی تفاوت باشین. ما باید مشکلات کشورمان را به گونه ای حل کنیم که بتوانیم به سراغ مظلومین جهان برویم.

وی در پایان سخنرانی خود تاکید کرد: آمریکا جز تسلیم شدن و نوکری مطلق ما به چیزی راضی نیست، ما باید با تلاشی بیشتر در راه حق و یاری مظلومین تلاش کنیم.

دعای عهد دعایی جهت برقراری ارتباط بین ما و حضرت مهدی(عج) است. در این دعا با آن حضرت عهد و پیمان می بندیم. قول و قرار می گذاریم که یکسری کارهایی را انجام دهیم و در جهت تشکیل حکومت عدل مهدوی زمینه سازی کنیم. این دعا تابلوی روشن را فرا روی فعالیت های ما قرار می دهد.

پای کلام دلنشین استاد حجت الاسلام والمسلمین قرائتی درنگی می کنیم تا با مروری بر این دعای شریفه، درسهای نهفته در آن را بیاموزیم. این دعا به ما می گوید که:

1. علاقه به امام زمان (عج) باید جمعی باشد.
در دعای عهد داریم که: «اللَّهمَّ بَلغَ مَولَانَا الاَمامَ المَهدِیَّ القَائِمَ بِاَمرِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ عَلَی آبَائِهِ الطَّاهِرینَ عَن جَمیِعِ المُومِنیِنَ والمَومِنَات»، به امام زمان ابلاغ کن، از طرف چه کسی؟ «عن جمیع» از طرف همه مؤمنین و مؤمنات «عن جمیع المؤمنینَ والمُؤمنات» این خودش یک مطلب مهمی است.

2. امام جهانی باید مریدش هم جهانی فکر کند
وقتی زیارت می رویم بگوییم که این زیارت به نیابت از همه ی مؤمنین و مؤمنات. صدقه می دهیم بگوییم. دفع بلا از همه ی مؤمنین و مؤمنات بشود. نگوییم: خدایا، مؤمنینی که در این مسجد نماز خواندند بیامرز. حالا مؤمنینی که در مسجد دیگر نماز خواندند چه؟ همه را بگو. چرا می گویی: خدایا کسانی که در این هیأت سینه زده اند. چقدر تنگ نظر هستی! چقدر فکر کوچک است. مگر تو منتظر امام بین المللی نیستی؟ امام جهانی باید مریدش هم جهانی فکر کند. کسی که منتظر اصلاح عمومی است، باید خودش هم عمومی فکر کند. خودم و بچه ام و هیأت ام و مسجدم و برایش هیچ فرقی نکند. «عَن جَمیعِ المُؤمِنینَ و المُؤمِنَات».

3.علاقه به امام زمان (عج) بدون مرز است
این علاقه بدون مرز، از کجای دعای عهد فهمیده می شود؟ این جمله که می گوید: « فِی مشَارقِ الارضِ و مغَاربَها» در مشرق ها و مغرب ها، «وَسَهِلهَا وَجَبَلهَا»

زمین های هموار و کوهستانی، «و برها و بحرها» دریا و خشکی، ببینید این دعا چقدر سازنده است. چه اصراری داریم که بگوییم من چه هستم و من چه هستم؟ همه، دریا و خشکی. سطحی و کوهستانی، مشرق و مغرب، علاقه بدون مرز. خیلی قشنگ است.

4. شریک کردن والدین در دعا و زیارت برای امام زمان(عج)
در دعای عهد می گویی ای امام زمان(عج) سلام می کنم از طرف خودم، و از طرف «والدیَ» پدر و مادرم و «وُلدی» فرزندانم؛ یعنی هم نسل گذشته، هم نسل آینده را در نظر می گیری.

5. چه مقدار به امام زمان (عج) صلوات بفرستیم؟
این دعا می گوید که : «و زِنهَ عَرشِ الله و مدادَ کَلمِاتِه» به مقدار وزن عرش خدا و به مقدار کلمات الهی، «و مُنتهَی رِضَاه» به اندازه آخرین درجه ی رضایت او، «وَعَدَدَ مَا احصَاهُ کِتَابُهُ» به عدد آنچه کتاب شمارش کرده، «وَ احَاطَ بِهِ عِلمُه» به عدد علمت.

یعنی مهدی جان!(عج) ای امام زمان(عج) سلام بر تو به عدد وزن عرش، به عدد هر چه که نوشته شده، به عدد هر چه خدا بر آن علم دارد… به تو سلام و درود می فرستم.

6. اعلام هر روزه علاقه به امام زمان(عج)
یک کسی هر روز زنگ می زند که آقا دوستت دارم. میگوید: «اللَّهم أجَدَّدُ لَهُ فِی هَذَا الیَومِ وَ فِی کُلُ یَوم» مهدی جان، امروز و هر روز، «اَجَدَّدُ» یعنی بیعتم را تجدید می کنم.

7. علاقه رو به رشد
علاقه ی رو به رشد یعنی چه؟ می گوید: «عَهداً» بعد از عهداً می گوید «وَ عَقداً» بعد از عقداً می گوید «وَ بَیعهً» الله اکبر! چه خبر است؟ مهندسی اش را می بینید.

عهد یعنی تعهد، در دعای عهد می گوییم: ای امام زمان(عج) سلام و صلوات بر تو، این سلام من عهد است. یعنی با تو تعهد می کنم. تعهد می کنم یعنی قرار می گذارم بین خودم و خدا، بعد می گوید: «عهد» کم است. پر رنگش کن، «عقد». دو نفر ممکن است با هم عهد ببندند، وعده داشته باشند، اما به هم گره نخورند. «عقد» یعنی گره.

ممکن است عهد باشد، عقد هم باشد، اما تسلیم نباشد. می گوید: «وبیعهً»، تسلیم است. یعنی باز هم پررنگش می کند. «عهداً» تعهد با حضرت مهدی(عج)، «عقداً» عقد با امام زمان (ص)، «وبیعهً» بیعت کنید با او و تسلیم شوید.

8. علاقه افتخارآمیز
چقدر خوب است این تابلو شود. علاقه حتمی، می گوید: « فی رَقبتِی» یعنی به گردن من «رَقبَ» یعنی گردن. ممکن است کسی علاقه داشته باشد ولی افتخار نکند. می گوید: نه، علاقه افتخار آمیز.

9. علاقه همراه با همه مراحل
در دعای عهد می گوید: « وَاجعَلنِی مِن انَصارهِ و اَشیاعهِ وَ الذَّابینَ عَنه وَ اجعَلِنی مِن المُستَشهَدِینَ بَینَ یَدَیهِ» تمام مراحل حضور را داشته باشم. آخر گاهی وقت ها انسان یک کسی را دوست دارد در حدی که مثلاً یک میلیون به او وام بدهد. ولی می گوید: همسفر باشم، می گوید: نه، همسفر نه، بابا این پول را بگیر و خودت برو. عقب ما نیا. گاهی یک کسی می گوید: عقب من بیا، پولت نمی دهم اما می خواهی بیایی در ماشین سوار شو تو را ببریم. یعنی از یک جهت یک جایی پر رنگ است، یک جایی کمرنگ است. دعا می گوید: خدایا قرار بده مرا «انصَارِهِ»، «وَ اشیَاعِهِ»، شیعه یعنی دنباله رو یعنی من دنبال تو هستم، «انصار» و نصرت در جایی است که نیاز به کمک هست. «وَالذّابّینَ عَنهُ» از تو دفاع می کنم. اگر کسی بگوید بالای چشمت ابرو است، برخورد می کنم. «وَالذّابّینَ عَنهُ» از تو دفاع می کنم. اگر کسی بگوید بالای چشمت ابرو است. برخورد می کنم. «والذابین عنه» ما اجازه نمی دهیم که کسی جسارت کند. غیرت دینی داریم. تعصب داریم و افتخار هم می کنیم. اینکه می گویند: تعصب بد است. آدم متعصبی است، تعصب در کار شخصی بد است. تعصب روی لهجه، فارس از فارس، ترک از ترک، لر از لر، عرب از عرب، عجم از عجم، این تعصب ها بد است. یعنی به خاطر لهجه کمکش می کنم. به خاطر همشهری گری تعصب می کنم. در انتخابات می گویم چون این همشهری من است. فامیل من است. همسایه من است. این تعصب ها بد است. اما اگر فهمیدی یک چیزی حق است، دیگر، باقی ها باطل است. آنجا که حق است باید تعصب داشته باشی. انحصار طلبی در حق خوب است. اولین انحصار طلب، خود خداست. چون می گوید: «لااله» هیچ کس را قبول ندارم، «الا الله»! جز خدا، باقی ها را دور بریز.

10. علاقه عاشقانه
در دعا می گویی: «طَائِعاً غَیرَ مُکرَهٍ» یعنی مهدی جان(عج) من که در دعای عهد با تو سلام می کنم، از روی عشق زیارت می کنم نه روی اکراه!

11. علاقه و عمل در خط رضایت او
«عَلَی طَاعَتِکَ وَطَاعهِ رَسُولِک» یعنی مهدی جان(عج) من را از شیعیان قرار بده. منتها طبق آن چیزی که تو گفتی. هر استقامتی مهم نیست. استقامتی مهم است که «قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ استَقامُوا» (فصلت/ 30) استقامت بر اساس الله باشد. این مهم است. «کَما اُمرت»( هود/ 112) یعنی همانطور که مأمور هستی. یعنی طبق امر ما استقامت کن نه طبق یک دندگی و لجبازی و سلیقه. اگر کسی یک سلیقه ای داشت و روی سلیقه اش هم استقامت کرد، این استقامت نیست، یک دندگی است. استقامتی ارزش دارد «کما أمرت»، که طبق مأموریت باشد. استقامتی ارزش دارد که در خط خدا و رسول خدا(ص) و ولی خدا باشد: «عَلَی طَاعَتِکَ وَ طَاعهِ رَسُولِک».

منبع: جام نیوز

مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی به تمام معنا اهل عبادت و تهجّد بود و از بُکّائون(اهالی گریه ی بسیار) زمان خویش محسوب می شد.

او در کتاب «اسرار الصلوة» خود می نویسد: «…این روایات را بپذیر و انکار نکن، خدا را شاهد می گیرم که من از متهجدّین و شب زنده داران کسی را می شناسم که به هنگام سحر صدای فرشته ای که او را بیدار می کند، می شنود، فرشته با لفظ«آقا» به او خطاب می کند و آن شخص با این سخن بیدار می شود و به نماز می ایستد.»

تصور می شود، این شخص که با صدای فرشته برای اقامه نماز شب در سحرگاهان از خواب بر می خیزد، خود میرزا جواد آقاست که برای پرهیز از توهم خودستایی، این حقیقیت را بدین عبارت بیان کرده است.

مرحوم آقا میرزا جواد آقا ملکی تبریزی از زبان بزرگان

امام خمینی: «در قبرستان شیخان قم یک مرد خوابیده است و او حاج میرزا جواد آقای تبریزی است. بوی آدمیّت از مزار او به آسمان پیچیده است!»

آیت الله علامه حسن زاده آملی: «عارف الهی، سالک مستقیم، محقق ربّانی، فقیه صمدانی و مربی نفوس،آیت الله حاج میرزا جواد آقای ملکی تبریزی(رحمة الله علیه) از اعظام علمای الهی عصر اخیر و به حق ازعلمای فقه و اصول و اخلاق و حکمت و عرفان بوده است.»

آیت الله فهری در مورد زندگی آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی نقل می کند: یکی از مردان پیشتاز این راه مرحوم عارف بالله آیة الله حاج میرزا جواد ملکی ـ قدس الله نفسه الزکیه ـ است که در این میدان گوی سبقت از همگان ربود.

این مرد بزرگ با اینکه در مقام عرفان مقامی بس والا دارد و از اعظم فقهای « صائنا” لنفسه، حافظا” لذینه، مخالفا” لهواه و مطیعا” لامر مولاه» به شمار می آید.

مرحوم حجة الاسلام شیخ مهدی حکمی قمی می فرمود: از ثمره مشروطه که خدا به ما عطا فرمود این بود که وسیله شد حاج میرزا جواد آقا در قم ساکن شود.

اهمیت ملائکه به حدی است که قرآن کریم، ایمان به آنها را در ردیف ایمان به خدا و انبیاء و کتب آسمانى قرار داده است.

یکی از مسائلی که همه دوست دارند درباره آن بدانند این است که فرشته چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

در کتاب یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ از آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، در این‌باره آمده است:

ویژگی‌ فرشته‌ها در قرآن کریم

در قرآن مجید از ملائکه فراوان یاد شده است. آیات زیادى از قرآن درباره صفات، ویژگی‌‌ها، مأموریت‌‌ها و وظائف فرشتگان سخن مى‏‌‌گوید، حتى قرآن، ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیاء و کتب آسمانى قرار داده است، و این دلیل بر اهمیت بنیادى این مسأله است. «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ» پیامبر اسلام به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده، و مؤمنان نیز به خدا و فرشتگان او و کتابها و رسولانش همگى ایمان دارند. (بقره- 285).

بدون شک وجود فرشتگان از امور غیبیه‌‏اى است که براى اثبات آن با این صفات و ویژگی‌ها راهى جز ادله نقلیه نیست، و به حکم ایمان به غیب آنها را باید پذیرفت.

قرآن مجید روی هم رفته ویژگی‌‌هاى آنها را چنین مى‌‌‏شمرد:

1- فرشتگان موجوداتى عاقل و با شعورند و بندگان گرامى خدا هستند (بَلْ عِبَادٌ مُّکْرَمُونَ) (انبیاء 26).

2- آنها سر بر فرمان خدا دارند و هرگز معصیت او نمى‏‌کنند (لَا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُم بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ) (انبیاء 27).

3- آنها وظائف مهم و بسیار متنوعى از سوى خداوند بر عهده دارند:

گروهى حاملان عرشند (حاقه- 17).

و گروهى مدبرات امرند (نازعات- 5)

گروهى فرشتگان قبض ارواحند (اعراف- 37).

و گروهى مراقبان اعمال بشرند (سوره انفطار- 10 تا 13).

گروهى حافظان انسان از خطرات و حوادثند (انعام- 61).

و گروهى مأمور عذاب و مجازات اقوام سرکشند (هود 77).

و گروهى امداد گران الهى نسبت به مؤمنان در جنگها هستند (احزاب- 9).

و بالاخره گروهى مبلغان وحى و آورندگان کتب آسمانى براى انبیاء مى‌‏باشند (نحل- 2) که اگر بخواهیم یک یک از وظائف و مأموریت‌هاى آنها را بر شمریم بحث به درازا مى‌‏کشد.

4- آنها پیوسته مشغول تسبیح و تقدیس خداوند هستند، چنانکه در آیه 5 سوره شورى مى‏‌خوانیم: «وَالْمَلَائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَیَسْتَغْفِرُونَ لِمَن فِی الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (فرشتگان تسبیح و حمد پروردگار خود را بجا مى‌‏آورند و براى کسانى که در زمین هستند استغفار مى‌‏کنند.)

5- با این حال انسان به حسب استعداد تکامل از آنها برتر و والاتر است تا آنجا که همه فرشتگان بدون استثناء بخاطر آفرینش آدم به سجده افتادند و آدم معلم آنها گشت (آیات 30- 34 سوره بقره).

فرشته‌ها گاهی به صورت انسان در می‌آیند

6- آنها گاه به صورت انسان در مى‌‏آیند، و بر انبیاء و حتى غیر انبیاء ظاهر مى‌‏شوند، چنانکه در سوره مریم مى‌‏خوانیم: فرشته بزرگ الهى به صورت انسان موزون بر مریم ظاهر شد: «فَأَرْسَلْنَا إِلَیْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا» (مریم- 17).

در جاى دیگر به صورت انسانهائى بر ابراهیم و بر لوط ظاهر شدند (هود- 69 و 77).

حتى از ذیل این آیات استفاده مى‌‏شود که قوم لوط نیز آنها را در همان اشکال موزون انسانى دیدند (هود- 78).

آیا ظهور در چهره انسان، یک واقعیت عینى است؟ یا به صورت تمثل و تصرف در قوه ادراک؟ ظاهر آیات قرآن معنى اول است، هر چند بعضى از مفسران بزرگ معنى دوم را برگزیده‌‏اند.

تعداد فرشته‌ها چه مقدار است؟

7- از روایات اسلامى استفاده مى‌‏شود که تعداد آنها به قدرى زیاد است که به هیچ وجه قابل مقایسه با انسان نیست، چنانکه در روایتى از امام صادق علیه السلام مى‌‏خوانیم:

هنگامى که از آن حضرت پرسیدند آیا عدد فرشتگان بیشترند یا انسانها؟ فرمود: «سوگند به خدائى که جانم به دست او است فرشتگان خدا در آسمانها بیشترند از عدد ذرات خاکهاى زمین، و در آسمان جاى پایى نیست مگر اینکه در آنجا فرشته‌‏اى تسبیح و تقدیس خدا مى‏‌کند»

8- آنها نه غذا مى‌‏خورند و نه آب مى‏‌نوشند، و نه ازدواج دارند، چنانکه در حدیثى از امام صادق علیه‌السلام مى‌‏خوانیم: «فرشتگان غذا نمى‌‏خورند و آب نمى‏‌نوشند و ازدواج نمى‌‏کنند بلکه با نسیم عرش الهى زنده‏‌‌اند!»

9- آنها نه خواب دارند نه سستى و غفلت، چنانکه امام على علیه‌السلام در حدیثى چنین مى‌‏گوید: «در آنها نه سستى است، و نه غفلت، و نه عصیان … خواب بر آنها چیره نمى‏‌شود و عقل آنها گرفتار سهو و نسیان نمى‏‌شود، بدن آنها به سستى نمى‌‏گراید، و در صلب پدران و رحم مادران قرار نمى‌‏گیرند»

10- آنها مقامات مختلف و مراتب متفاوت دارند، بعضى همیشه در رکوعند و بعضى همیشه در سجودند.

«وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَّعْلُومٌ / وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ / وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ» هر یک از ما مقام معلومى دارد، ما همواره صف کشیده منتظر فرمان او هستیم و پیوسته تسبیح او مى‏‌گوئیم. (صافات 164- 166).

امام صادق مى‌‏‌فرماید: «خداوند فرشتگانى دارد که تا روز قیامت در رکوعند، و فرشتگانى دارد که تا قیامت در سجودند»

براى آگاهى بیشتر از اوصاف ملائکه و اصناف آنها به کتاب «السماء و العالم» بحارالانوار، «ابواب الملائکه» جلد 59 صفحه 144 تا 326 مراجعه فرمائید، همچنین نهج البلاغه خطبه‌‏هاى اول و 91- خطبه اشباح- و 109 و 171 بیانات خوبی دارد.

فرشتگان موجودات مجردند یا مادی؟

آیا با این اوصاف که براى فرشتگان ذکر شد آنها موجوداتى مجردند یا مادى؟!

بدون شک با این اوصاف، نمى‌‏توانند از این ماده کثیف عنصرى باشند، ولى مانعى ندارد که از اجسام لطیفى آفریده شده باشند، اجسامى ما فوق این ماده معمولى که ما با آن آشنا هستیم.

اثبات «تجرد مطلق» براى فرشتگان حتى از زمان و مکان و اجزاء، کار آسانى نیست، و تحقیق از این مسأله نیز فایده زیادى در بر ندارد، مهم آن است که ما فرشتگان را به اوصافى که قرآن و روایات مسلم اسلامى توصیف کرده بشناسیم و آنها را صنف عظیمى از موجودات والا و برجسته خداوند بدانیم، بى آنکه مقامى جز مقام بندگى و عبودیت براى آنها قائل باشیم، و آنها را شریک خداوند در خلقت یا عبادت بدانیم که این شرک و کفر محض است.

در بسیارى از عبارات تورات از فرشتگان تعبیر به «خدایان» مى‌‏کند که تعبیرى است شرک آلود، و از نشانه‏‌هاى تحریف تورات کنونى است، ولى قرآن مجید از این گونه تعبیرات پاک و منزه است، چرا که براى آنها مقامى جز بندگى و عبادت و اجراى فرمانهاى الهى قائل نشده است و حتى چنانکه گفتیم از آیات مختلف قرآن بر مى‌‌‏آید که مقام انسان کامل از فرشتگان والاتر و بالاتر است.