بار دیگر شب نیمه رمضان، و شب میلاد امام حسن مجتبی (علیه السلام) با مهمترین محفل ادبی کشور گره خورد و شاعران به دیدار رهبر انقلاب رفتند. آنچه در ادامه می‌آید گزارش میلاد عرفان‌پور است از دیدار شب گذشته شاعران با رهبر انقلاب که در اختیار خبرگزاری فارس قرار داده است.

*عطش شاعران لحظه به لحظه بیشتر می‌شد

مثل همیشه زیباترین قسمت مراسم، نماز جماعتی بود که همراه با شروع اذان مغرب، آغاز شد. ناگفته نماند که رهبر انقلاب پیش از نماز به میان شاعران آمدند و این فرصت را فراهم آوردند تا بسیاری از شاعران از نزدیک ایشان را زیارت کنند و کتاب‌ها و احیانا نامه‌های خود را نیز به ایشان برسانند. در این فرصت مغتنم، حدود 40 نفر از شاعران موفق به گفت‌وگوی مستقیم با ایشان شدند.

بعد از نماز هم مثل سابق، افطار ساده‌ای فراهم آمده بود تا مدعوین در جوار رهبر معظم انقلاب روزه خود را بگشایند و از عطش آنها قدری کاسته شود. البته عطش شاعران بخصوص جوان‌تر ها لحظه لحظه برای شروع مراسم بیشتر می‌شد.

سرانجام مراسم شعرخوانی با تلاوت آیاتی از قرآن توسط آقای سبزعلی آغاز شد.

**قزوه غزلی از مرحوم قهرمان خواند

علیرضا قزوه شاعر با سابقه انقلاب اسلامی مثل سال‌های گذشته اجرای مراسم شعر خوانی را به عهده داشت. با میل طبیعی همه شاعران به شعرخوانی، اجرای این مراسم الحق و الانصاف کار دشواری است و فهرست بلندبالایی از شاعران در دست قزوه است برای شعرخواندن در این مراسم مهم.

آقای قزوه با غزلی مناجاتی آغاز کرد که در همان یکی دو بیت اول حضرت آقا فرمودند: «خدا رحمت کند» بعد از اتمام غزل علیرضا قزوه گفت : همان طور که حضرت آقا متوجه شدند غزل از مرحوم استاد قهرمان انتخاب شده بود.

قزوه با گرامیداشت یاد شاعران سفرکرده در سال 92 مرحوم خلیل عمرانی، شاهرخ اورامی، مرحوم خاسته و استاد محمد قهرمان مقدمه خود را ادامه داد و همچنین طبق روال سال‌های گذشته از فهرست بلندبالاتری از شاعران درگذشته انقلاب اسلامی نیز یاد کرد. او در ادامه از حاضران خواست برای شفای احمدی عزیزی و علی معلم دامغانی هم دعا کنند.

شعرخوانی حاضران با غزلی از استاد حمید سبزواری با نام «تو عاشقانه سفرکن» کلید خورد. ایشان کتابی نیز با این نام دارند.

*شعر جاندار شاعر موسپید

دکتر علی موسوی گرمارودی شاعر دیگر بود که دعوت به شعرخوانی شد و غزلی خواند در اقتفای «رعدی آذرخشی» که به گفته بعضی از حضار چند بار در دیدارهای قبل نیز آن را خوانده بود! حضرت آقا نیز بعد از این غزل یادی از رعدی آذرخشی کردند و فرمودند که ایشان مثنوی‌های خوبی نیز دارد.

کیومرث عباسی قصری شاعر پیشکسوت و موسپید قصرشیرینی شاعر بعدی بود. شعرخوانی این شاعر توانا که تاکنون به دیدار دعوت نشده بود از برکات مراسم دیشب بود. شعر جاندار بود و زبان شعر، جوان و توجه همه حاضران را جلب کرد.

آقا بعد از شنیدن شعر تحسین کردند و به قزوه فرمودند: تا به حال از ایشان شعر نشنیده بودیم.

*غزلی که برای آقا طعم مشهد داشت

غلامرضا شکوهی شاعر پیشکسوت دیگری بود این بار از دیار خراسان. او نیز ظاهرا برای نخستین بار بود که به این مراسم می‌آمد و شعر می‌خواند. شکوهی نیز برغم سن و سالش زبان جوان و نویی در غزل دارد و غزلی که خواند نیز گواه این مدعا بود. غلامرضا شکوهی قبل از غزلش با چند بیت آغاز کرد برای رهبر انقلاب :

به تماشای قدت آینه‌ها حیرانند

ماه‌ها پشت نگاه تو شبیه ماه‌اند

هرچه نی روی لب دشت عطش می‌خواند

همه مدیون دم گرم تو یعنی آه‌اند

ابر را مات کن از صفحه شطرنجی روز

ذره‌های دل خورشید تو را می‌خواهند

حضرت آقا بعد از غزل استاد شکوهی با لبخند فرمودند این شعر طعم مشهد داشت و آن را تحسین کردند. حاج علی آقای انسانی هم در جلسه حضور داشتند ولی وقت خود را به جوان ترها دادند.

مبشر شاعری از افغانستان،ساکن قم، یک دوبیتی و یک غزل خواند تا آغازی برای شعرخوانی شاعران دیگر کشورها باشد.

*سلام مقلدان رهبر در هندوستان از زبان یک شاعر رسید

به نمایندگی از سرزمین پر رمز و راز هندوستان، دکتر عزیز مهدی غزلی زیبا خواند و پیش از آن سلام مقلدان حضرت آقا در هندوستان را به ایشان ابلاغ کرد.

از تاجیکستان نیز رستم وهاب نیا به شعرخوانی پرداخت. قزوه در معرفی این شاعر تک بیت زیبایی از او خواند:

«شرق در خون خویشتن غرق است

زادن آفتاب آسان نیست»

غزل وهاب نیا با این مطلع بود:

«قسم به روح قلم ، ناروا نخواهم گفت

هرآن سخن که نخواهد خدا نخواهم گفت»

رهبر فرزانه انقلاب، شعر ایشان را تحسین کرد و آن را مضمون‌دار و متعهد خواند. نوبت به قادر طهماسبی(فرید) رسید. فرید چند بیتی پراکنده به عنوان مقدمه خواند همچنین گفت گفتنی زیاد دارد اما نمی‌خواهد در این فضا کام‌ها را تلخ کند.

حضرت آقا فرمود: «ان شاء الله کام خودتان هم تلخ نباشد و نماند.»

یکی از بیت‌های فرید این گونه بود:

«هرکه در حلقه‌ی ما سست بٔود پیمانش

عین لطف است اگر خاک کند پنهانش»

همچنین فرید گفت که شعرهای سیاسی نیز دارد که در این فرصت مجال نیست. رهبری فرمودند: :بسیار خوب شما هرگاه در این مسائل موضع گرفته‌اید درست موضع گرفته‌اید».

نوبت به محمدکاظم کاظمی شاعر نامدار افغانستانی رسید تا شعری بخواند درباره قلمرو پاره پاره شده فارسی زبانان. پس از این شعر مطنطن و زیبا رهبر انقلاب با تحسین ایشان فرمودند: «آن چیزی که بیشترین امید به آن است که مقصود را برآورد همین گفتن است. پراکندن فکر با این ابیات زیبا و توان شاعرانه بهترین راه برای تحقق این هدف است.»

کاظم نظری‌بقا شعری ترکی خواند. قزوه گفت : ترکی سختی داشت این شعر و آقا نیز تایید کردند و برای شاعر آرزوی توفیق کردند.

حافظ ایمانی شاعر جوان خراسانی غزلی متفاوت را تقدیم پیامبر مهربانی‌ها کرد با این مطلع: «چه خطی می نویسد سرمه بر بادام طولانی»

امیر سیاهپوش از لرستان شعری خواند با ردیف «انگار نه انگار» که در اثنای آن به مصائب مسلمانان جهان اشاره کرد.

علی عباسی شاعر جوان تهرانی ، غزلی برای حضرت رباب خواند و مورد تحسین حضرت آقا واقع شد.

سارا سادات باختر از کاشان نیز غزلی خواند و پس از آن فاطمه سلیمان پور غزلی عاشقانه خواند که با استقبال حضار و مقام معظم رهبری مواجه شد. دو بیت آن اینگونه بود:

«در شهر من این نیست راه و رسم دلداری

باید بفهمم تا چه حدی دوستم داری

چون شعر آن را از سرم بیرون نخواهم کرد

باید برای چارم حرمت نگه داری»

**تحسین رهبر از شعر حماسی بانوی مشهدی

بانوی شاعری از مشهد شعری حماسی و بلند خواند که رهبری آن را تحسین کرده و خوش لفظ و خوش مضمون دانستند.

حسنا محمدزاده که به تازگی کتابش جایزه قلم زرین را از آن خود کرده است، شاعری دیگر بود که غزلی حماسی خواند. حضرت آقا فرمودند: «ماشاء الله خانم‌ها چه خوب شعر حماسی می‌گویند».

ندا هدایتی فرد شاعر جوان شیرازی که چندسال است با بیماری دست به گریبان است شاعر بعدی بود که با صلواتی که حاضران برای سلامتی اش فرستادند غزلی را به حضرت آقا تقدیم کرد و مورد تحسین ایشان قرار گرفت.

زهرا حسین‌زاده نیز از شاعران افغانستان مقیم مشهد غزلی خواند که رهبر پس از آن شکوفایی ادبی شاعران افغانستان را تحسین کردند و گفتند که البته پیش از این نیز این سابقه وجود داشته است.

محمدرضا عبدالملکیان هم در اولین حضور خود در این مراسم شعری نخواند تا فرصت بیشتری به جوانان برسد.

**یک شاعر و یادی از فتنه

اصغر عظیمی مهر شاعر جوان کرمانشاهی قصیده‌ای تقدیم به پیامبر(ص) خواند و پس از آن محمد حسین مهدویانی نیز قصیده‌ای در پاسخ به فیلم موهن درباره پیامبر(ص) خواند.

پدرام پاک آیین شعری برای نوجوانان درباره جناب «مالک اشعر» خواند و قادر طراوت پور شاعر یاسوجی ،قصیده‌ای را به حضرت زهرا(س) تقدیم کرد که حضرت آقا آن را مطنطن و محکم دانستند.

خلیل ذکاوت از لامرد فارسٰ، غزلی زیبا خواند که رهبر پس از آن این بیت را یادآور شدند:

«تو هم در آینه حیرانِ حسن خویشتنی

زمانه ایست که هرکس به خود گرفتار است»

مهدی مظاهری غزلی خواند با ردیف «به خیر» که در اثنای آن به فتنه 88 اشاره کرد. همچنین مظاهری در بیتی از رهبر انقلاب با عنوان «یار خراسانی» یاد کرد. نکته جالب این است که این شاعر در شعری که سال 90 هم خواند همین تعبیر را در شعر خود آورده بود.

**عاشقانه بخوان

غلامعلی مهدی خانی با تخلص «مجرد» شاعر پیشکسوتی از شیراز بود که برای نخستین بار در این مراسم به شعرخوانی می پرداخت. «مجرد»، گفت دو غزل دارم یکی درباره حضرت زهرا(س) و یکی عاشقانه، کدام را بخوانم؟ حضرت آقا فرمودند: عاشقانه بخوان. و غزلی زیبا با این مطلع خوانده شد:

«به باغمان دم اردیبهشت جان بدهد

اگر خزان به درختانمان امان بدهد»

این غزل نیز با استقبال خوبی از طرف رهبری و حضار جلسه مواجه شد.

دکتر محمد مرادی شاعر دیگری بود از شیراز که جمع را به غزلی مهمان کرد و مورد تحسین قرار گرفت.

**میرشکاک بیاید اینجا

علیرضا قزوه اطلاع داد که یوسفعلی میرشکاک نیز در جمع حضور دارد و در ردیف‌های آخر نشسته است. آقا فرمودند: «میرشکاک بیاید اینجا». با این حال میرشکاک هم امسال شعری نخواند.

جلسه با غزلی از هادی سعیدی کیاسری برای مرحوم قهرمان ادامه پیدا کرد که آقا آن را غزلی خوب و به موقع دانستند.

رهبری ادامه دادند: «قهرمان شاعر برجسته‌ای بود. در غزل زمان ما فکر نمی‌کنم کسی به پای او برسد»

سپس مرتضی امیری اسفندقه نیز قطعه و غزلی زیبا برای استاد قهرمان خواند که با تحسین حاضران و مقام معظم رهبری روبرو شد. در یکی از بیت‌های غزلی که در زمان بیماری استاد قهرمان گفته شده بود، اسفندقه خواند:

برگشته ای دوباره به پنجاه سالگی

هشتاد و چند سال دگر همچنان بمان

آقا فرمودند: «البته ایشان گوش نکرد!»

و این بیت زیبا از غزل با استقبال بسیار خوبی مواجه شد که شاید بهترین بیت این جلسه بود:

«از شاعر بزرگ، پر است آن جهان، بس است

ای شاعر بزرگ! تو در این جهان بمان»

**شعرخوانی وزیر فرهنگ و ارشاد

اتفاق غافل گیرکننده جلسه امسال، شعرخوانی وزیر فرهنگ و ارشاد بود. آقای قزوه گفت: «جناب آقای حسینی خواسته‌اند در این دیدار شعری بخوانند». جناب آقای حسینی که در این سال‌ها به اقتضای سخنرانی‌ها از بیت‌های خودش هم استفاده می‌کرد غزلش را با این مطلع خواند:

«چو ماه چاردهی رهبرا به نیمه راه

گرفته ام من از این شب به صدق عشق، گواه»

انصافا غزل ایشان از انتظار جمع فراتر بود!

آقای دکتر حداد عادل نیز دیشب فرصت شعرخوانی پیدا کرد و آخرین شاعر مراسم بود. ایشان هم غزلی زیبا خواند که با تحسین حاضران مواجه شد.

در آخر علیرضا قزوه درخواست کرد طبق روال مألوف، رهبر فرزانه انقلاب سخنان و نکات خود را ارائه بفرمایند.

**شعرهای امسال سطح بالاتری داشتند

رهبر معظم انقلاب فرمودند:

«دیر وقت است و مجال درازگویی نیست. از وقت خواب هم مبلغی گذشته است! لکن جلسه شیرین و مطلوبی بود. بعضی شعرها بسیار خوب بود و بعضی خوب. در مجموع امسال شعرها سطح بالاتری داشتند. حرکت شعر در کشور رو به جلو و مستمر است. شعر یکی از برجسته ترین هنرهاست و هنرمند چه شاعر و چه سایرین جزو زبدگانی هستند که درباره مسائل دارای مسئولیت اند. نخبگان مسئولیت بیشتری دارند و شاعران نیز از برجسته ترین نخبگان اند. این مسئولیت را باید جدی گرفت. باید احساسات بشری، دلتنگی های شاعر و اندیشه و حکمت را توأمان در شعر در نظر گرفت.

اگر احساسات شاعرانه، عاشقانه، و احساسات مربوط به مسائل جاری زندگی در شعر نیاید شعرهمه کار خود را انجام نداده است و گاهی البته افراط می شود و همه ی شعر می شود این احساسات.

غالب شعرا در همه زمان ها دلتنگ بوده‌اند یعنی حسرت چیزهایی که نداشته اند را می خوردند. این دلتنگی ها خیلی جاها هم مادی بوده است. در یکی از تذکره های دوره ی مغولی، در حالیکه آن دوره هم دوره اوج احترام به شاعران و تامین هزینه هایشان بود و هموزنشان سکه می گرفتند، دیدم شاعری از کسادی بازار شعر گله می کند و می گوید قدیم ها خیلی بهتر بود. از این قبیل دلتنگی ها زیاد است و جای اشکال هم نیست. به شعرهای اینگونه ایرادی نمی توان گرفت.

ما برای دلتنگی های شاعران و احساس و عاطفه آنان اصالت قائلیم اما حکمت و اندیشه نیز نباید در شعر مغفول بماند.

شما به سعدی نگاه کنید چه زیبا همه ی این موارد را در آثار خود دارد هم عاشقانه های زیبا و شعرهایی دارد که احساسات و دلتنگی های او در اوج است. هم اندیشه و حکمت در شعر او گسترده است. سعدی یک حکیم است».

**حکمت و اندیشه در شعر مغفول نماند

رهبر معظم انقلاب در ادامه توصیه کردند که حکمت و اندیشه در شعر مغفول نماند همان گونه که در شعرهایی که در مراسم خوانده شد سهم وافری داشت. ایشان تاکید کردند « این حکمت است که سعدی و حافظ و صائب را به اوج می رساند.»

آیت الله خامنه ای یادآور شدند: «ما در مورد مسائل کشور و جامعه مسئولیت داریم. حرکت بزرگ و تاریخی انقلاب اسلامی و مقابله با زورگویان عالم باید در شعر منعکس شود. جهاد نظامی هشت ساله ما مسئله کمی نبود .همچنین جهاد بنای جامعه اسلامی و جهاد استحکام بخشیدن به قدرت ملی و حتی جهاد اصلاح سبک زندگی که گفتیم متن تمدن اسلامی است. توجه به تاریخ و مسائله زمانه بسیار مهم است، امروز مسئله بیداری اسلامی، مسئله فلسطین و دیگر مسائل جاری جهان اسلام باید سهمی در شعرها داشته باشد.»

**به شعر کودک و نوجوان بپردازید

ایشان فرمودند: «یک نکته مهم دیگر هم که اینجا یادداشت کرده ام پرداختن به شعر کودک و نوجوان است و آن هم شعری که متضمن مفاهیم حکمت اسلامی و حکمت سیاسی باشد که امروز جایش خالی ست. شاعرانی که می توانند در شعر خود به زبان کودک و نوجوان برسند باید این عرصه را جدی بگیرند و در شعر حکمت اسلامی و ایرانی را برای کودکان و نوجوانان بازگو کنند.»

ایشان همچنین تاکید کردند: «استعدادهای جوان را باید پرورش داد. امروز در میان جوان ها استعدادهای زیادی داریم. جوان ها راحت تر حقیقت را قبول می کنند و منعکس می کنند. خدارا شکر امروز زبان شاعرانه ی ما زبان گویاییست و حقایق خوبی با آن بیان می شود.

اگر جلسه امروز را با جلسه شعر ده سال قبلمان در اینجا مقایسه کنیم رشد شما واقعا محسوس است. چه شعر جوان ما، چه شعر پیشکسوتان ما، و شعر کسانی که در میدان ترتبیت جوانها حضور دارند و نقش ایفا می کنند خیلی پیشرفت کرده است. هم در زمینه شعر و هم در زمینه نقد. من گاهی مطالب دوستان را در بخش نقد شعر می خوانم واقعا لذت می برم از این نقدهای خوب و پر مغز.

خدا ان شاء الله به کار شما برکت بدهد و انشاالله بتوانید پیشرفت های روزافزون را بر زمینه معنوی شعر فارسی بیافزایید.»

چشم چرانی در حقیقت در مقابل چشم پوشی است که به معنای نگاه شهوت آلود به نامحرم با قصد لذّت طلبی جنسی انجام می شود. نگاه‌های عادی و طبیعی در روابط اجتماعی که با افراد چه جنس موافق و چه جنس مخالف داریم، بحث تحریک شهوت و لذت جنسی در آن نیست و داخل در مفهوم و مقوله چشم چرانی نیستند ولی نگاه‌های ادامه داری که با انگیزه لذت جنسی و باعث تحریک شدن غریزه و میل جنسی می‌شود، تحت عنوان چشم چرانی تعریف می‌شود.


حجت الاسلام خدایی بیان اینکه منشأ تمام گناهان از چشم و چشم چرانی آغاز می‌شود، گفت: چشم پاک، فرد را از گناهان حفظ می‌کند و چشم ناپاک، زمینه ساز گناهان است.

این کارشناس مذهبی اظهارکرد: چشم دارای حد و مرز می‌باشد که اگر فردی از حدود این نعمت الهی تجاوز و تعرض کند به چیزهایی که مورد نظر و امضاء شارع مقدس نیست تعرض خواهد نمود. مراقبت از نگاه و اعتقاد به خدا و یقین داشتن به حضور او در همه جا، توجه به دستورات قرآنی و روائی و ازدواج و تقویت اراده و … از عوامل کنترل چشم چرانی در برابر گناهان است.

حجت الاسلام خدایی با اشاره به آثار چشم چرانی گفت: چشم چرانی یک بیماری و عادت زشت و ناپسندی است که گریبان‌گیر برخی از افراد جامعه به دلایل مختلف شده است. برای مبارزه با این عادت ناپسند، باید مفهوم و آثار و عواقب و زمینه‌های بروز آن اطلاع یابیم و سپس از راهکارهای عملی آن نسبت به کنترل آن اقدام کرد.

وی با تاکید بر اینکه چشم چرانی در فضای اجتماعی و زندگی روزمره باعث نا امن شدن فضای اجتماعی می‌شود، که خود این امر زمینه بروز فساد و گذرگاه ورود به منجلاب و فسادهای اخلاقی و جنسی را مهیا می‌کند اظهارکرد: چشم چرانی امنیت و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد. نگاه‌های آلوده و مسموم و شهوت انگیز، آتش درون را شعله ور می‌سازد و محصولی به نام فحشاء و سیاهی دل را در پی دارد.

بی حجابی؛ هرزگی و چشم چرانی را رواج می‌دهد

وی در باب عوامل و زمینه‌های بروز چشم چرانی نیز گفت: خودنمایی جنس مخالف خصوصاً زن‌ها وقتی که عفت و حیاء خود را از دست بدهند و با بی حجابی، تجمّل و آرایش‌های کاذب و لباس‌های بدن نما وارد خیابان و بازار می‌گردند و زینت بخش و رونق دهی و منظر نگاه‌ها و تماشاهای جوانان می شوند هرزگی و چشم چرانی را رواج می‌دهند، خویشتن داری جوانان از بین می‌رود و مستقیماً بدون هیچ هزینه‌ای در دام فساد و شیطان گرفتار می‌شوند.

این کارشناس مسایل مذهبی تأخیر در امر ازدواج، را از عوامل بروز چشم چرانی دانست و گفت: این امر از هدایای نامطلوب فرهنگ و تمدن غرب به جوامع اسلامی بود، چه بسا تمام ارزش‌های اخلاقی و اسلامی و اجتماعی نادیده گرفته می‌شود.

حجت الاسلام خدایی با اشاره به این نکته که زن اگر حشمت و حیاء را از دست بدهد به بیراهه کشیده می‌شود و دیگران را نیز به بیراهه می‌کشاند اذعان کرد: لذا این عوامل باعث رغبت جنس مخالف شده و چشم چرانی را رواج می‌دهد.

وی احیاء اعتقادات و الزام به آن را از جمله راه‌های درمان چشم چرانی عنوان کرد و گفت: احادیث زیادی در خصوص توصیه و عمل به کارهای خوب در آموزه‌های دینی ما وجود دارد. از جمله امر و تأکید به ازدواج که این دستور اسلام و گردن نهادن به این سنت حسنه، چشم چرانی را علاج می‌بخشد.

پایبندی و مداومت به احکام اسلامی خصوصاً در تزکیه نفس و توجه به عواقب بد پدیده شوم چشم چرانی. توجه به آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع) در خصوص بستن چشم و فرو انداختن چشم که بهترین عامل بازدارنده از شهوت است و از همه مهم تر اینکه انسان بداند که در محضر خداست. از دیگر نکاتی بود که این کارشناس مسایل مذهبی در خصوص راه‌های درمان چشم چرانی متذکر شد.

در حوزه فردی فقط، ارشاد و راهنمایی فرد چشم چران مؤثر است

حجت الاسلام و المسلمین خدایی در پاسخ به این سوال که برخورد جامعه و افراد با شخص چشم چران باید چگونه باشد نیز گفت: فرهنگ سازی و شناساندن معارف احکام و آموزه‌های دینی و آثار شوم چشم چرانی باید در جامعه گسترش یابد و بعد از فرآیند اتمام حجّت نسبت به آثار شوم چشم چرانی، باید افراد چشم چران برخورد جدی داشته باشد. مقوله امر به معروف و نهی از منکر را در دستور کار قرار گیرند. از این امر مهم نباید چشم پوشی کرد، با صراحت و قاطعیت خواسته شود تا رفتارش را تغییر دهد و بی قضاوت نباید گذر کرد.

وی با یاد آوری این نکته که برخوردهای فیزیکی، باعث تشدید و لجاجت افراد در حوزه اجتماعی آن خواهد داشت تصریح کرد: در حوزه فردی فقط، ارشاد و راهنمایی مؤثر خواهد بود.

وی در پایان وظیفه حکومت را در قبال این مهم، مهیا نمودن زمینه‌های امنیت، آرامش و آسایش و تصویب باورهای دینی در افراد دانست.

منبع: عقیق

دهمین برنامه “راز” با موضوع تبلیغ دین درعصرحاضر، الزامات و افق‌ها با حضور ابراهیم فیاض استاد دانشگاه و پژوهشگر جامعه شناسی و حجت السلام محمدرضا زائری روی آنتن شبکه 4 رفت.

حجت الاسلام زائری در ابتدای بحث خود درباره تبلیغات در رسانه‌های غربی گفت: بسیاری از رسانه‌های خارجی20 سال خبر واقعی و راست می‌دهند تا اگر یک روز دروغ بگویند همه باور کنند. ما انتظار داریم امام جماعتی که روز اول به مسجد می‌آید، دستش را ببوسند و به او وجوهات بدهند. حتی پیامبر اکرم (ص) بعد از 40 سال باید مبعوث شود و برای رسیدن به این مقام باید صبر کند.

فیاض: ما به آخوند مسلط به رسانه نیاز داریم

ابراهیم فیاض با بیان خاطره‌ای عنوان کرد: در دوره قبل از انقلاب آخوندی در محله‌مان داشتیم که یکی پارچه فروش و دیگری الک ساز بود. برای ما دعای کمیل و کلاس قرآن می‌گذاشت. از همان حلقه‌ای که ایشان تشکیل داد انقلاب شروع شد. افراد اهل معنا هنوز هستند.

این استاد دانشگاه افزود: تبلیغ همان ارتباط موثر است. یعنی اگر کسی توانست پیام مورد نظرش را به گیرنده برساند، به معنای تبلیغ و علم بلاغت است. از همان آغاز علم بلاغت همان علم ارتباطات بوده است. امروز بنا به هر رسانه‌ای بلاغتی خاص داریم و زمانی بلاغت کتابی، گفتاری و منبر بوده است. گفتار در تبلیغ موثرتر از نوشتار است و گاهی نوشتار تبلیغ را محدود و یا نابود می‌کند.

فیاض اظهارکرد: اگر کسی بخواهد تبلیغ کند، باید علم بلاغت تابع رسانه های خاص مثل بلاغت اینترنتی، رادیو و تلویزیون را یاد بگیرد. در حال حاضر ما به این نوع آخوند احتیاج داریم.

این پژوهشگر و نویسنده در خصوص ارتباطات میان فردی توضیح داد: تمام ارتباطات در همه سطوح خود و تمامی نوع رسانه‌هایی که این نوع ارتباطات را برقرار می کنند، مشروط به ارتباط درون فردی است. اگر ارتباطات درون فردی صحیح باشد، مشکلی نداریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مبنای ما برای بیان کلمه آخوند به جای روحانی حکمت است و معنای بدی ندارد. آخوندهایی که مثال زدم یکی پارچه فروش و دیگری الک ساز بودند و در بازار کار می‌کردند یعنی ارتباط آنها بیشتر با مردم بود. آخوند ما در بازار است و رهبانیت ندارد که در یک گوشه بنشیند. جناب شاه آبادی استاد امام خمینی (ره) نیز در بازار بودند.

حجت الاسلام زائری در تأیید حرفه‌ای فیاض در برنامه یادآورشد: در معماری سنتی ما همیشه حوزه علمیه و مسجد وسط بازار و در قلب تپنده زندگی اجتماعی مردم بود.

فیاض افزود: این مسأله با کلیسا تفاوت بسیاری دارد و منظورمان این است که آخوند بازاری مبلغ واقعی است. مثلا آیت الله احمدی میانجی هنگام جنگ و در میانه بازار به من گفت: 3 میلیون تومان برای کمک به بچه‌های جبهه در همان مسجد کوچک قم جمع شده است و این رقم در سال 65 زیاد بود.

این استاد دانشگاه با اشاره به سریال “مادرانه” و بد نشان دادن چهره‌های متمول خاطرنشان کرد: متأسفانه در صداوسیما این طور بازنمایی می‌شود که افراد متمول بد هستند و صوفی مسلک‌ها خوب هستند. اصلا این دیدگاه صحیحی نیست؛ پس چه کسانی گلریزان انجام می دهند؟ پولدارهای مشهور بسیاری هستند که مدرسه سازند و کار خیر انجام می دهند. چرا این افراد را الگو قرار نمی دهیم؟

فیاض توضیح داد: تبلیغات ما اینطور نیست که کاری به جامعه نداشته باشد و اتفاقا تمام آخوندهای ما در جامعه بودند.

زائری: فیلم “استشهادی برای خدا” نشان دهنده رابطه نزدیک روحانیت و مردم است

حجت الاسلام زائری در تأیید صحبت‌های فیاضیان عنوان کرد: زمانی بین دوستان درباره رابطه روحانیت و مردم صحبت بود و معتقد بودم علیرغم تمام انتقادهایی که داریم و فاصله‌هایی که حس می‌کنیم باید پر شود، هنوز هم مردم بیشترین ارتباط را با روحانیت دارند. هنوز هم روحانیت و امام جماعت مسجد بیشترین ارتباط را با صنوف مختلف دارند. این نمونه نزدیک ارتباط با مردم را در فیلم “استشهادی برای خدا” دیدم.

وی با انتقاد از عملکرد رسانه افزود: متأسفانه به دلیل نوع پوشش رسانه‌ای حاکمیتی فقط در نماز جمعه و یا برای قیچی کردن روبان از روحانیت استفاده می‌شود و روحانیت این طور بازنمایی می‌شود. خودمان با دست خودمان کاری کردیم که این شخصیت را به مردم نشان دهیم.

زائری: ما روحانیت را عامل اصلی گرانی نشان دادیم

این مبلغ حوزه دین تأکید کرد: الان شرایط بهتر شده است اما ما سال‌های بسیاری است که برای گزارش درباره ترافیک میکروفون را روبروی تمام طیف‌های شغلی به جز روحانیت قرار می‌دهیم چون معتقدیم در شأن روحانیت نیست و توهین است. معمولا روحانی را در خطبه نماز جمعه نشان می‌دادیم و ناخودآگاه ملت فکر می‌کنند روحانیت عامل اصلی گرانی است.

حجت الاسلام زائری گفت: من به عینه دیدم که می‌خواستند آهویی را به زیستگاه خود برگردانند و از یک روحانی برای قیچی کردن روبان و برگرداندن این موجود به زیستگاهش استفاده کردند. این یک نوع توهین است. ما روحانی را معمولا در این نظام حاکمیتی بیشتر و در زندگی عادی و روزمره مردم کمتر نشان داده‌ایم. نتیجه اینکه مخاطب تنها روحانی را از دیدگاه عقیدتی سیاسی، نماینده رهبری در دانشگاه، وزیر، وکلیل و نماینده مجلس می‌بیند.

وی ادامه داد: اتفاقا ممکن است طلبه از لحاظ مسائل زندگی در پایین‌ترین طبقات اجتماعی باشد. درآمد طلبه به طور میانگین جزو پایین‌ترین درآمدها در طبقه اجتماعی است. معمولا این موضوع را باور نمی‌کنیم چون دائما عکس این قضیه در رسانه نشان داده شده است. من با تهیه کننده و کارگردان صحبت کردم اما می‌گویند برای ما دردسر درست نکنید. همین موضوع باعث شده که مردم واقعیت‌ها را نبینند و باور نکنند.

این مبلغ حوزه دین تصریح کرد: الان طلبه‌ها برای پرداخت شهریه باید 300 الی 400 هزارتومان پول بپردازند. اگر درآمدش را با ماه رمضان و محرم حساب کنید شاید چیزی برابر با 350 هزارتومان درکل سال باشد. طلبه ما با این شرایط زندگی می کند و بین چند ده هزار شاید دو یا سه تای آنها مقام و منصب و درآمد خوبی داشته باشند.

وی افزود: در بازه‌ای از زمان رهبر انقلاب به این اشاره کردند که مردم باید زندگی داخلی روحانیت را ببینند. این حرف یعنی کسی که برای ما از دین صحبت می‌کند را بشناسیم و بدانیم در چه فضایی زندگی می‌کند. من طلبه معممی را می شناختم که درس را در سطوح بالا می‌خواند و مجبور شد برای سرمای هوا، بخاری قرض کند و برای پرداخت هزینه بیمارستان همسرش آن بخاری را بفروشد.

حجت الاسلام زائری ادامه داد: متأسفانه ما می ترسیم این موضوعات را بگوییم و فکر می‌کنیم خلاف شأن روحانیت است و با نگفتن این مسائل بین خودمان و مردم فاصله می اندازیم. اگر کسی مشکل مالی داشته باشد و بداند فلان امام جماعت محله‌شان هم همین مشکلات را دارد، بارش سبک‌تر می‌شود. چون ما این مسائل را نمی‌گوییم استثناهای این قضیه در نگاه مردم بزرگ تر و پررنگ‌تر است. متأسفانه این موضوعات را در رسانه ملی مطرح نکرده‌ایم.

فیاض: با درآمد 400 هزارتومانی طلاب نیمی از سال را روزه هستند

فیاض، استاد دانشگاه و پژوهشگر جامعه شناسی با بیان اینکه بسیاری از روحانیون ما زندگی ساده‌ای داشته‌اند عنوان کرد: زندگی اقتصادی در این سطح ارتباطات جبری دارد و ارتباطات مردمی خود به خود به وجود می‌آید چون زندگی اشرافی ندارند که بخواهند با مردم فاصله داشته باشند.

فیاض افزود: یکی از همین طلبه‌ها که 80 نسخه کتاب نوشته‌اند می‌خواست برای درمان همسرش پول قرض بگیرد. زندگی فقیر طلبه‌ای را تمجید نمی‌کنم چون الان قدرت خرید کتاب پایین آمده و اگر شرایط این طور باشد، نمی‌تواند کتاب بخرد و بنویسد. الان با 300 الی 400 هزارتومان طلبه ما نیمی از سال به طور غیررسمی در روزه به سر می‌برد.

این پژوهشگر حوزه انسان شناسی گفت: طلبه‌ای که با تنگ دستی زندگی کند، اگر بعدها وضعیت مالی خوبی پیدا کند و مرجع تقلید بشود، حواسش هست. مثل آیت الله بروجردی که هروقت صبح از خواب بیدار می‌شد از حال و روز طلبه‌ها سوال می‌کرد. آیت الله مرعشی هم کوپن نان داشت و به طلبه ها می‌داد تا حداقل نانی برای خوراک داشته باشند. الان مسکن یکی از مشکلات طلبه‌هاست و نباید بعد اقتصادی تبلیغ را نادیده گرفت.

رسانه‌ملی باید شبکه روحانیت داشته باشد

طالب زاده خطاب به حجت السلام زائری با طرح سوالی پرسید فکر نمی‌کنید حضور خود طلبه‌ها در رسانه کمرنگ است و می‌توانند مستقیم باشد و وی در پاسخ اظهارکرد: آرزوی من این است که رسانه ملی و یا تلویزیون‌های خصوصی این ظرفیت را به وجود بیاورند که برنامه و یا شبکه‌ای برای روحانیت داشته باشند.

وی افزود: روحانیت باید درباره حجاب، مشروبات الکلی، واقعیت‌های اجتماعی و مسائلی که با آن درگیریم و با تعارف با هم صحبت می‌کنیم، حرفی بزنند. مردم باید برای پرسیدن سوال از من به عنوان روحانی راحت باشند و من هم باید بدون تعارف‌های معمول و ملاحظات به آنها پاسخ دهم.

حجت السلام زائری افزود: اگر این اتفاق بیفتد، اشکالات و ابهامات بسیاری حل می‌شود و دیالوگ شفاف و روانی بین مخاطب و روحانی شکل می گیرد. حتی مخاطبانی به ظاهر هیچ نسبتی با من ندارند، نیاز به ارتباط با روحانی را احساس می کند. طیفی از مخاطبان از ما انتظار دارند که وقتی من مسجد و او به ورزشگاه می‌رود، به او برچسب بی‌نمازی و غیره نزنم. همین درک شدن کافی است. متأسفانه هنوز ما نتوانستیم این فاصله‌ها را کم کنیم.

این مبلغ حوزه دین تصریح کرد: در دنیا خانمی که بخواهد روسری سرش باشد، ضرب وشتم می‌شود، بچه‌هایش را از وی می گیرند، شغلش را از دست می‌دهد و از محیط خانواده طرد می‌شود اما در جامعه ما که مسأله حجاب می‌تواند قدرت بسیاری داشته باشد هنوز حل نشده و گرفتار گشت ارشاد هستیم. این نشان از مشکلاتی است که در این حوزه باقی مانده و حل نشده است.

وی در پایان خاطر نشان کرد: در خارج از کشور احترام بیشتری برای طلبه و روحانی قائل می‌شوند و گفتمان بین روحانی و حوزه علمیه بهتر پذیرفته شده است؛ یعنی طلبه فرانسوی، چینی و غیره داریم که در آن فضای دشوار از دین صحبت می کنند اما ما هنوز با طلبه‌ها مشکل داریم. زندگی ما هم به عنوان یک روحانی مانند مردم دیگرست اما این باور به وجود نیامده است. خودمان کاری انجام دادیم که دیدگاه‌ها این گونه باشد.

هنگامی که یک روحانی به مناطق محروم اعزام می‌شود، سعی می‌کند با شیوه‌های متناسب با مخاطبان آن منطقه به نشر معارف اسلام بپردازد. حال اگر مخاطبش گروه سنی کودک و نوجوان باشد، تبلیغ کمی متفاوت می‌شود.

حوزه‌های علمیه فرصت‌ها و سوژه‌های ناب و متفاوت فراوانی دارد که حکایت آن از زبان عکاسان هنرمند شنیدن دارد و چه بسا موقعیت‌ها و سوژه‌هایی که ما و شما بارها و بارها از کنار آن گذشته‌ایم، اما چشم دوربین در کسری از ثانیه آنجا توفق کرده و آن زیبایی را به ثبت رسانده است.

در ادامه تصویری از یک روحانی را می‌بینید که در مواجهه با کودکان و نوجوانان از زبان فوتبال کمک می‌گیرد تا بتواند ارتباط بیشتری با آن‌ها برقرار کند و همراه با لبخند معصومانه کودکان زمینه دوستی بیشتر آن‌ها با خدا را فراهم کند.