حجت‌الاسلام محسن قرائتی و مفسر قرآن عصر چهارشنبه در مراسم همايش طلايه‌داران هدايت ويژه مبلغان خواهر خراسان رضوی، اظهار كرد: همان‌طور كه بانوان دوست ندارند، همسرانشان حتی 2 درصد فرد ديگری را دوست بدارد، آن‌ها نيز نبايد با رعايت نكردن حجابشان قلب همسرانشان را به درد بياورند.

وی گفت: مردم نباید برای تحقق آرزوهایشان تلاش بسیاری کنند زیرا تحقق نیافتن هر آرزویی مطمئنا حکمتی داشته و به صلاح نبوده است.

رئيس ستاد اقامه نماز كشور با بيان اينكه مردم بايد در پوشيدن لباس رنگ روشن را انتخاب كنند، ابراز كرد: استفاده از رنگ سياه مناسب نبوده و بهتر است مردم از رنگ روشن استفاده كنند.

حجت الاسلام قرائتی در ادامه با اشاره به اين مطلب كه محور صحبت‌های مردم بايد قرآن و روايات باشد، عنوان كرد: بهتر است محور صحبت‌های مردم قرآن و روايات باشد تا اثرگذاری قابل توجهی داشته باشد.

رئيس ستاد اقامه نماز كشور ادامه داد: دختران نيز خودشان را در معرض حراج قرار ندهند یعنی بايد ارزش خودشان را در مقابل مردان حفظ كنند؛ پسران نيز نبايد در دوران قبل از ازدواجشان با جنس مخالف خود ارتباط برقرار كنند زيرا ايجاد اين ارتباط باعث می‌شود از ازدواج خود لذتی نبرند و همسرشان برایشان تکراری شود.

حجت‌الاسلام قرائتی با تاکید بر اقامه نماز توسط جوانان گفت: برای اينكه دختران و پسران جوان ما نماز را بپا دارند، بايد نعمت‌های خدای متعال را برای آن‌ها برشماريم تا آن‌ها شرمنده شده و سپاس خدای را به جا بياورند.

وی گفت: برخی مشكلاتی كه برای مردم به وجود می‌آيد به دليل گناهانی است كه آن‌ها انجام داد‌ه‌اند ولی بسياری از اين مشكلات نيز آزمايش الهی است كه بايد با سربلندی از آن آزمايش بيرون بيايند.

“رَجعَت” از ریشه “رج‌ع” عربی و در لغت به معنای یکبار بازگشتن است، رجعت در اصطلاح دینی به معنی بازگشت مردگان به زندگی در دنیا است.

در باور اعتقادي شيعه و بعضی از دیگر مذاهب معتقد به قیامت، نیز باور به رجعت وجود دارد. از جمله اعتقاد مسیحیان به زنده كردن مردگان توسط حضرت عیسی(ع) يا داستان اصحاب کهف و….در واقع اعتقاد به رجعت به معنای عام آن، اعتقاد به قیامت است.

اما در رَجعَت اصطلاح علم کلام و در عقیده شیعیان عبارت است از اینکه؛ خداوند گروهی از مردگان را در هنگامه ظهور حضرت مهدی(عج) به همان صورتی که قبلا در دنیا بوده‌اند به دنیا بر می‌گرداند، گروهی را عزیز و گروهی را ذلیل می‌کند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه داده، داد مظلومان را از ستمگران می‌گیرد.

**فلسفه رجعت چيست؟

با توجه به آنچه از روایات اسلامی استفاده می‌شود، رجعت جنبه همگانی ندارد، بلکه اختصاص به مؤمنان صالح‌العملی دارد که در یک مرحله عالی از ایمان قرار دارند و همچنین کفار و طاغیان ستمگری که در مرحله منحطی از کفر و ظلم قرار دارند؛ چنین به نظر می‌رسد که بازگشت مجدد این دو گروه به زندگی دنیا به منظور تکمیل یک حلقه تکاملی گروه اول و چشیدن کیفر دنیوی گروه دوم است.

به تعبیر دیگر گروهی از مؤمنان خالص که در مسیر تکامل معنوی با موانع در زندگی خود روبرو شده‌اند و تکامل آنها ناتمام مانده‌است، حکمت الهی ایجاب می‌کند که سیر تکاملی خود را از طریق بازگشت مجدد به این جهان ادامه دهند، شاهد و ناظر حکومت جهانی حق و عدالت باشند و در بنای این حکومت شرکت جویند، چرا که شرکت در تشکیل چنین حکومتی از بزرگترین افتخارات است و برعکس، گروهی از منافقان و جباران سرسخت علاوه بر کیفر خاص خود در رستاخیز باید مجازات‌هایی در این جهان، نظیر آنچه اقوام سرکشی مانند فرعونیان و عاد و ثمود و قوم لوط دیدند ببینند، و تنها راه آن رجعت است.

چنانكه امام جعفر صادق(ع) در حدیثی می‌فرماید:” رجعت عمومی نیست بلکه جنبه خصوصی دارد، تنها گروهی بازگشت می‌‏کنند که ایمان خالص یا شرک خالص دارند.”

**كالبد شكافي يك انحراف

اما طي سال‌هاي اخير هر از گاهي به مسايلي برخورد كرده ايم كه به رَجعَت افرادي خاص در عصر ظهور اشاره صريح مي كنند و اين در حالي است كه در اين زمينه هيچ سند متقني ندارند، ضمن اين كه طرح مكرر اين مساله موجب بروز برخي انحرافات در عصر انتظار و مهدويت شده است كه به زعم بسياري از صاحب نظران زنگ خطري است كه بايد جدي گرفته شود.

** معرفي افراد خاص به عنوان رجعت كننده وهن در مساله مهدويت است

حجت‌الاسلام سيد مهدي پور سيد آقايي رئيس مركز تخصصي مهدويت در تشريح مساله رجعت اظهار داشت: رجعت همانند بسیارى از واژه‌‏ها علاوه بر معناى لغوى، در علوم مختلف در معانى گوناگونى به کار رفته، و با توجه به این معانى است که مي‏‌توانیم تصویر و شناخت صحیحى از معناى مورد بحث داشته باشیم. در لغتنامه دهخدا معانى اصطلاحى مختلفى براى رجعت برشمرده است. اما دراصطلاح کلامى، رجعت در اصطلاح کلامى (متکلمان) عبارت است از بازگشت برخى از اموات به دنیا بعد از ظهور حضرت مهدى(عج) و قبل از قیامت. چنانكه مرحوم “سید مرتضى” که از بزرگان شیعه است، چنین مي‌فرماید: “رجعت، عبارت است از این که خداوند در هنگام ظهور حضرت مهدى(عج)، گروهى از شیعیان را که قبلاً از دنیا رفته‏اند، دوباره زنده مى‏کند تا به ثواب یارى آن حضرت نائل شوند و دولت (کریمه) او را مشاهده کنند و نیز جمعى از دشمنان آن حضرت را دوباره زنده مى‏کند تا از آنان انتقام بگیرد.”

وي ادامه داد: شیخ مفید(ره)، در تبیین معناى اصطلاحى (کلامى) رجعت چنین نقل كرده است: ” خداوند گروهى از اموات را به همان صورتى که در گذشته بودند، به دنیا برمي‌‏گرداند، و گروهى را عزیز و گروهى دیگر را ذلیل مى‏کند و اهل حق را بر اهل باطل غلبه و نصرت داده، و مظلومین را بر ظالمین و ستمگران غلبه مى‏دهد، این واقعه هنگام ظهور ولى عصر(عج) رخ خواهد داد.” بنابراين در یک جمع بندى بین تعاريف فراوان، مى‏توان گفت که رجعت عبارت است از: بازگشت گروهى از مؤمنان محض به دنیا، و کافران محض پس از مردن و قبل از قیامت، در حکومت حضرت مهدى (عج) و روشن است که انبیاء و ائمه(ع) به عنوان اشرف مؤمنان محض در بین رجعت کنندگان خواهند بود.

حجت‌الاسلام پورسيد آقايي اضافه كرد: در حقیقت بحث از نوع بحث قیامت است و به همان دلائلی که روز رستاخیز ثابت می‌شود امکان رجعت - به معنای بازگشت به دنیا پس از مرگ - نیز قابل اثبات است و علاوه بر آن ادله جداگانه‌ای هم دارد، بنابراین هر گونه تردید در مورد امکان رجعت منجر به تردید نسبت به قیامت می‌شود.

رئيس مركز تخصصي مهدويت با اشاره به طرح برخي مسايل مبني بر اعلام مشخصات و يا معرفي رجعت كنندگان در عصر ظهور، تصريح كرد: به جز پيامبران الهي، معصومين(ع) و ياران خاص آنها هيچ نام ديگري در اقوال تاريخي مبني بر رجعت كنندگان پس از ظهور ثبت نشده و قطعا اين بزرگواران مصداق عيني انسانهاي پاك و صالح هستند چرا كه در دوران ظهور دو دسته به اين دنيا بر مي گردند، اول صالحان و دسته دوم ستمكاران هستند.

وي تاكيدكرد: معرفي افراد مختلف كه هر از گاهي از آنها به نام ياران خاص حضرت مهدي(عج) در عصر ظهور ياد مي شود، كذب محض، وهن در مساله مهدويت و بنيان هاي اعتقادي شيعه است.

در مورد رجعت مسايل مختلفي مطرح است و هر از گاهي در گوشه و كنار جامعه به مباحثي برخورد مي كنيم كه در آن افرادي را به عنوان رجعت كننده در دوران ظهور مطرح كرده است. حجت‌الاسلام محمد رضا نصوري مهدويت پژوه و نويسنده كتاب “نگين آفرينش” در اين زمينه اظهارداشت: رجعت از روزهای بزرگ و مهم عالم است که از آن در قرآن به «ایام الله» روزهای خدا یاد شده است. چنانكه امام صادق(ع) فرمود:” ایام الله سه روز است: روز قیام قائم (عج) روز رجعت و روز قیامت.”

وي ادامه داد: رجعت برای همه مردم نیست بلکه مخصوص مؤمنان خالص و کفار و منافقان خالص است، از جمله مؤمنان رجعت کننده، پیامبران و امامان معصوم(ع) هستند و اولین امامی که در زمان رجعت و پس از امام مهدی(ع) حکومت عدل جهانی را برعهده می‌گیرد، حضرت امام حسین(ع) است که سال‌های بسیار حکومت خواهد کرد.ضمن اين كه برای همه مومنان و منتظران واقعی ظهور مهدی (عج) که پیش از ظهور آن عزیز از دنیا رفتند امکان رجعت به دنیا و یاری آن امام وجود دارد، اما بايد ويژگي و شاخصه لازم را داشته باشند.

حجت‌الاسلام نصوري در تشريح مساله رجعت تصريح كرد: کفار و منافقان هرگز به میل و ارادۀ خود به دنیا باز نمی‌گردند بلکه از روی اجبار به رجعت تن می‌دهند ولی رجعت مؤمنین اختیاری به نظر می‌رسد، چنانكه امام صادق(ع) می‌فرماید: “هنگامی که حضرت مهدی(عج) قیام کند مأمورین الهی به كنار قبر مومن مي روند و مي‌گويند ‌ای بندۀ خدا! مولایت ظهور کرده است اگر می‌خواهی به او بپیوندی آزاد هستی و اگر می‌خواهی در نعمت‌های الهی (برزخی) متنعم بمانی باز هم آزاد هستی.”

**شاخصه و ويژگي‌هاي رجعت كنندگان

اما رجعت كنندگان حقيقي چه ويژگي‌ها و شاخصه‌هايي دارند؟ اين پژوهشگر معارف اسلامي در اين زمينه افزود: براساس روایات، گروه پیامبران(ع)، امامان معصوم(ع)، مؤمنان خالص و نیز کفار خالص، جزء کسانی‌اند که در زمان رجعت، به این دنیا باز می‌گردند.

وي ادامه د اد: روایاتی که بطور عام از بازگشت پیامبران و ائمه (علیهم السلام) سخن به میان آورده‌اند مثل کلام امام صادق(ع) كه در تفسیر آیه قرآن فرمود:” به خدا سوگند این آیه در زمان رجعت عملی خواهند شد آیا نمی‌دانید که پیامبران(علیهم السلام) در دنیا یاری نشدند و کشته شدند و نیز ائمه(علیهم السلام) کشته شدند اما این یاری و پیروزی در رجعت تحقق خواهند یافت.”

**نظر علما در مورد رجعت

علماء شیعه عمدتا احادیث رجعت را متواتر دانسته‌اند و در فرازهاي مختلف در اين زمينه مطالبي را مطرح كرده‌اند چنانكه “شیخ حر عاملی(ره)”
ضمن بیان بیش از ششصد حدیث و بیش از شصت آیه می‌گوید: “هیچ شکی نیست که این احادیث به تواتر معنوی رسیده‌است، زیرا برای کسی که قلبش از شبهه و تقلید پاک باشد موجب یقین و قطع می‌شود.”

همچنین او در مورد برخی احادیث در کتب متاخرین شیعه در مورد رجعت چنین گفته‌است:” رساله هائی در رجعت از بعض متاخرین دیدم که حدیثهای دیگری داشت ولی چون مشتمل بر مطالب غریبی بود - که غالب مردم در اولین وهله منکر می‌شوند - آنها را نقل نکردم. با اینکه همان مطالب هم از قدرت خدا بیرون نیست.”

“سید مرتضی(ره)” از ديگر علماي شيعه است كه در اين زمينه می‌گوید: “خداوند متعال بعد از ظهور حضرت مهدی(عج)، گروهی از کسانی که قبلا از دنیا رفته‌اند به این جهان بازمی‌گرداند، تا در ثواب و افتخارات یاری او و مشاهده حکومت حق بر سراسر جهان شرکت جویند، و نیز گروهی از دشمنان سرسخت را بازمی‌گرداند تا از آنها انتقام گیرد… دلیل بر صحت این مذهب این است که هیچ عاقلی نمی‌تواند قدرت خدا را بر این امر انکار کند چرا که این مساله محالی نیست، در حالی که بعضی از مخالفین ما چنان این موضوع را انکار می‌کنند که گویی آن را محال و غیر ممکن می‌شمرند… دلیل بر اثبات این عقیده اجماع امامیه‌است زیرا احدی از آنها با این عقیده مخالفت نکرده‌است.”

همچنين “علامه مجلسی(ره)” بعد از نقل احادیث رجعت می‌گوید: ” چگونه ممکن است کسی به صدق گفتار اهل بیت ایمان داشته باشد و احادیث متواتر رجعت را نپذیرد؟ احادیث صریحی که شماره آن به حدود دویست حدیث می‌رسد که چهل و چند نفر از راویان ثقات، و علمای اعلام، در بیش از پنجاه کتاب آورده‌اند… اگر این احادیث متواتر نباشد چه حدیثی متواتر است؟!”

عدر همين زمينه “مرحوم علامه طباطبائی” می‌گوید:” همانا روایات رجعت، متواتر معنوی است و مخالفین از همان صدر اول، اعتقاد به رجعت را از مشخصات شیعه و ائمه آنان دانسته‌اند. اگر بعضی از این روایات قابل خدشه و مناقشه هم باشد ضرری به تواتر آنها نمی‌رسد. علاوه بر این تعدادی از روایات در مورد رجعت صریح و قابل اعتماد است.”

**رجعت دستاويزي براي ايجاد انحراف در عقايد شيعه

با توجه به اين كه طي سال‌هاي اخير در گوشه و كنار كشور شاهد طرح برخي مسايل انحرافي در زمينه مهدويت هستيم، كارشناسان معارف اسلامي بر اين عقيده اند كه اين مساله به عنوان بدعت و انحرافي نوين در مساله انتظار، مهدويت و آمدن مهدي موعود مطرح مي‌شود كه همه منتظران بايد مراقب اين انحرافات باشند.

حجت‌الاسلام نصوري در همين زمينه تاكيد كرد: توجه به مباني دقيق شيعي، مطالع منابع تاليفي مستند در مساله مهدويت و ارتباط با مراكز تخصصي مهدويت پژوهي راه را بر توسعه انحراف و بدعت مي‌بندد.

اين پژوهشگر علوم اسلامي خاطرنشان كرد: براساس آموزه‌ها و روايات صريح اسلامي در مورد رجعت، قطعا به جز موارد ياد شده هرآنچه در اين زمينه مطرح مي‌شود، بي پايه و اساس است و هيچ مبناي مستند و پر قوتي ندارد.

در قیصریه‌ي نجف، نماینده‌ي انگلیس را دیده بود که نسخه‌های خطی و چاپی نایاب را جست‌وجو می‌کند و می‌خرد، همین او را مصمم کرده بود که این گنجينه‌ها را نجات دهد. روایت محمود مرعشی فرزند آیت‌الله نجفی مرعشی را بخوانید درباره‌ي سال‌هايي که با زحمت زیاد کتاب‌های خطی را جمع می‌کرد تا سومین کتاب‌خانه‌ي بزرگ جهان اسلام آرام شکل گیرد.

خادم مرحوم پدرم نامه‌ای آورد که از بابل رسیده بود و کسی به پدر نوشته بود کتاب‌های زیادی دارد که مال اجدادش است و می‌خواهد بفروشد. نوشته بود یکی دوتا مشتری دیگر هم برای کتاب‌ها آمده ولی یکی از علمای بابل به او گفته که اول با ما تماس بگیرد. نوشته بود: «اگر طالب کتاب‌ها هستید، کسی را بفرستید.»

آن روزها پژوی قدیمی فرسوده‌ای داشتم، سریع یک راننده پیدا کردم و راه‌افتادیم. زمستان بود. در تهران هم برف می‌بارید.‌ نرسیده به امام‌زاده هاشم، دیدیم جاده خیلی بد است. همه می‌گفتند نروید. جاده یخ زده. ما چون می‌ترسیدیم رندان زودتر بروند و کتاب‌ها را ببرند، فکر کردیم هرطور هست باید شبانه خودمان را به بابل برسانیم. خدا می‌داند چه بر ما گذشت و با چه خطراتی مواجه شدیم. در راه، ماشین داشت می‌لغزید تا لب دره و نزدیک بود سقوط کنیم.

بالاخره با هر‌ ‌وضعیتی که بود رسیدیم بابل. خدایا در این وقت شب و سرما، خانه‌ي کدام‌یک از علما برویم؟ رفتیم به یک مسافرخانه که خیلی هم کثیف بود. بخاری علاءالدین دود می‌کرد. هوا هم سرد بود، ما تا صبح نشستیم. به خاطر سردرد و دود بخاری نمی‌توانستیم بخوابیم. اولِ صبح به سبزه‌میدان شهر رفتیم. فروشنده هنوز نیامده بود. چهل‌وپنج‌دقیقه‌ای زیر باران ایستادیم تا صاحب نامه آمد.

مرد میان‌سالی بود. گفت:‌«حتما شما برای کتاب‌ها آمدید.» گفتم: «بله، كجا هستند؟» گفت: «داخل دکان.» باز‌کرد. دیدم یک مغازه‌ي پرتقال‌فروشی و عطاری‌ست،‌ کتاب‌ها را با پرتقال‌ها درهم ریخته بود مثل خرمن گندم. گفتم چه خوب شد زود آمدم، این‌ها را گذاشته‌ جلوی چشم همه. آن‌وقت‌ها یک آقایی رقیب ما و دلال کتاب بود. هرجا ما خبر می‌شدیم کتابی هست او هم پیدایش می‌شد. خود او به ما کتاب می‌فروخت لیکن برخی اوقات مخفیانه هم در تهران به دیگران، مانند مرحوم نصیری و مرحوم مشکوه، نسخه‌ي خطی می‌فروخت. رقیب ما برای کتاب‌ها به مرد پرتقال‌فروش، قیمتی پیشنهاد کرده بود و مرد هم گفته بود «نه!» و قبول نکرده بود. دلال هم به او گفته بود: «پس هرکس که قصد خرید داشت من بیشتر از او می‌خرم.»

آقای دلال در همان بابل منتظر بود تا مشتری بعدی بیاید که کتاب از دستش نرود. ما تا این را شنیدیم با هر جان‌کندنی بود کتاب‌ها را معامله کردیم. بیشتر از سيصد نسخه‌ي خطی بود، نفیس و کهن. ازجمله کتاب «بصائرالدرجات» محمدبن صفار قمی که تاریخ کتابت آن سال 595 ه.ق بود. صندوق عقب ماشین و تمام صندلی عقب مملو از کتاب شد. به راننده گفتم کف ماشین را هم پر کند، من چهارزانو می‌نشینم روی صندلی. گفتم: «بقیه‌ي کتاب‌ها را بیاور روی دست‌های من، در بغلم بگذار بعد راه بیفتیم.»

به هر ‌مصیبتی بود، با زور کتاب‌ها را جادادیم. پشت‌سر من کتاب تا بالای سرم تا سقف، روی پایم و… تازه باید مراقب بودم در پیچ‌وخم‌های جاده کتاب‌ها روی راننده نریزد. راننده گفت: «آقا شما رانندگی خودت از من بهتر است.» واقعیت هم چنین بود، بعد گفت: «من می‌آیم می‌نشینم کنار کتاب‌ها.» نشست کتاب‌ها را گرفت. آمدیم در جاده‌ي اصلی به سمت تهران. در راه نمی‌توانستیم برای استراحت توقف کنیم چون خوف داشتیم ناگهان راه‌زنان به طمع کتاب‌ها بیایند دورمان بریزند یا بکشندمان.

جاده هم خلوت بود و اتومبیل تردد نداشت. با چه خطرهایی مواجه شدیم، خدا می‌داند. جاده به‌خاطر کولاک شدید پیدا نبود. بدون این‌که جاده را ببینیم، به امید خدا می‌رفتیم. به تهران که رسیدیم توقف نکردیم و یک‌سره رفتیم قم. راننده گفت: «خوب است این کتاب‌ها را ببریم به یک پارکینگ و صبح بیاییم.» گفتم: «نه یک وقت می‌دزدند.» باز شبانه زیر باران، همه را آوردیم منزل پدر و در اتاقی قرار دادیم. من واقعا بی‌طاقت شده بودم، گفتم: «آقا این هم کتاب‌ها.» بیدار و منتظر کتاب‌ها بودند. تا سحر نشستند و نسخه‌های نفیس را جدا می‌کردند.

حاجی فشاهی و اسماعیل بارتنی، از کتاب‌فروشان دیگری بودند که از آن‌ها کتاب‌های خطیِ بسیاری به‌تدریج ‌خريده‌ام. آن‌ها پیش‌تر در خیابان ناصرخسرو، نزدیک شمس‌العماره و در یک بن‌بست، مغازه‌ای به نام کتاب‌فروشی «شمس» داشتند. آقای فشاهی شاگردی داشت که ما با او قرار گذاشته بودیم هروقت آقای فشاهی کتابی مهم یا کتاب‌خانه‌ای خرید، زود به ما اطلاع دهد تا خودمان را برسانیم چون آن‌وقت‌ها ما رقیبان جدی داشتیم که از آن‌جمله می‌توان به مرحوم فخرالدین نصیری امینی، مرحوم مشکوه، مرحوم محمدتقی دانش‌پژوه و مرحوم محدث ارموی، اشاره کرد.

آقای فشاهی نیز برای این‌که جنسش را به قیمت بالاتر بفروشد، همه‌ي ما را در یک ساعتِ مشخص خبر می‌کرد. همه جمع می‌شدیم و او گونی‌های کتاب را می‌آورد و وسط مغازه‌اش خالی می‌کرد. من که جوان و پرانرژی‌تر از دیگران بودم، یک‌دفعه خودم را با عبا روی کتاب‌ها می‌انداختم و قسمت زیادی از آن‌ها را این‌طور جدا می‌کردم. همیشه سهم ما زیادتر از بقیه می‌شد. یک‌بار مرحوم استاد محدث ارموی که سال‌خورده بود، گفت: «آقا مگر گندم است؟» و یا «میدان بارفروشی است این‌جا؟! بگذارید به ما هم برسد.» یک بار دیگر نیز رو کرد به آقای فشاهی و گفت: «تو را به خدا دیگر این آقای مرعشی را خبر نکن! این‌طوری باشد چیزی برای ما باقی نمی‌گذارد.» (البته عاشقان جدی کتاب باید همین‌طور باشند).

آقای ارموی از این کارِ ما خیلی عصبانی می‌شد، بقیه‌ي آقایان که دانشگاهی بودند، ناراحت نمی‌شدند به من می‌گفتند اگر دیوانی از شاعران فارسی‌زبان در کتاب‌ها پیدا کردم، به آن‌ها بدهم. من هم بارها چند دیوان خوب را که در سهمیه‌ي من بود، به آن‌ها واگذار کردم، ازجمله یک دیوان نفیس کمال اصفهانی که نسخه‌ای کهن، مورخ اوایل سده‌ي هشتم بود.

وقتی در کتاب‌هایی که جدا کرده بودیم نسخه‌ي نفیسی نصیب‌مان می‌شد، آن‌قدر عشق داشتم که گاه همان‌جا می‌نشستم و با حوصله و دقت بررسی می‌کردم. گاهی مرحوم نصیری به من می‌گفت: «آقا تو را به خدا این نسخه را به من بده!» می‌گفتم: «چه چیزی را بدهم، شما کتاب‌هایت را بده، من از شما می‌خرم.» و او می‌گفت نه و هیچ کدام‌مان راضی نمی‌شدیم کتابی از سهمیه‌ای که نصیب‌مان شده بود به آن یکی واگذار نماید.

مرحوم مشکوه خیلی جدی از ما دفاع می‌کرد، می‌گفت: «من زیاد ولعی ندارم، دلم می‌خواهد ایشان برای کتاب‌خانه‌ي آقای نجفی ببرد که از همه‌ي ما مستحق‌تر است. همه‌ي ما از کتاب‌خانه‌ي آیت‌الله استفاده کرده و می‌کنیم.»

آقای مشکوه و بقیه‌ي آن رقبا گاهی روزهای جمعه به قم می‌آمدند و در بیرونیِ پدرم به بحث علمی می‌پرداختند. این کتاب‌ها در بیرونی منزل ایشان بود و شامل کتاب‌های چاپی و خطی می‌شد که بعضی‌شان را آن‌ها اصلا یا ندیده بودند یا نداشتند و در هیچ کتاب‌خانه‌ای نسخه‌ي دیگری نداشت. آن‌ها برای دیدن کتاب ها می‌آمدند قم و نهار هم مهمان آقا بودند. اگر زمستان بود می‌نشستند زیر کرسی و پدر می‌گفت با آش جو که مادر عزیزم در پخت آن تخصص داشت، از آن‌ها پذیرایی کنند.

* این متن برشی است از خاطرات سیدمحمود مرعشی در کتاب «کتابفروشی» به گردآوری ایرج افشار که سال 1383 نشر شهاب ثاقب آن را به چاپ رسانده. متن برای مجله‌ی همشهری داستان بازتنظیم و ویرایش شده است.

منبع: همشهري داستان

ادبیات زمانی دین خود را ادا می‌کند که هم‌پای جامعه و با دغدغه‌های مردم هر جامعه به پیش رود. سه دهه اخیر، یعنی بعد از پیروزی انقلاب، ادبیات با عامه مردم هم‌پا و به فضایی برای نشان دادن خواسته‌ها و نیازهای آنها مبدل شد. اگر پیش از انقلاب پرداختن به قشر خاصی در ادبیات داستانی رواج داشت و دیگر طبقات جامعه کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت، بعد از انقلاب، تنوع اقشار مختلف و دغدغه‌ها یکی از ویژگی‌هایی بود که مرز مشخصی میان ادبیات سه دهه اخیر با قبل از آن کشید.

ادبیات آیینی یکی از شاخه‌های ادبی بعد از انقلاب بود که با فرازها و فرودها همراه شد و همزمان با هر دوره‌ای، بنا بر مقتضیات خاص هر دوره، رنگ آن را پذیرفت. گاه ادبیات عاشورایی به روزهای دفاع مقدس گره خورد و گاه ادبیات مهدوی جان‌مایه بسیاری از آثار بعد از جنگ قرار گرفت. در این میان سهم عمده‌ای از آثار این شاخه ادبی، به حوزه ادبیات عاشورایی و ادبیات مهدوی اختصاص دارد که گاه پیوندی در میان این دو نیز دیده می‌شود.

در میان قالب‌های مختلف ادبی، شعر سهم بیشتری از آثار را به خود اختصاص داد و از این لحاظ ادبیات داستانی در رتبه‌های بعدی قرار گرفت. این امر از دلایل مختلف از جمله دشواری نگارش داستان نسبت به شعر و همچنین لزوم استفاده از منابع درجه یک تاریخی و دینی بازمی‌گردد. با وجود این، داستانک در میان انواع قالب‌های ادبی حوزه ادبیات داستانی، بیشترین سهم را در ادبیات مهدوی ایفا کرده است. در ذیل چند نمونه از داستانک‌های داستان‌نویسان مختلف در خصوص حضرت مهدی(عج) ارائه شده است:

او در دل است و هیچ دلی نیست بی‌ملال
«تشویش تمام نشدن ترکیب‌بندش را داشت. چشم‌ها را بست. اگر دینش را ادا نمی‌کرد، مدیون می‌شد. چشم‌ها را از درماندگی بست. جوانی به هیبت پیامبر(ص) دید: محتشم! چرا شعرت را تمام نمی‌کنی. گفت: آقا! قادر به انتها رساندنش نیستم. پیامبر گفته بود که اول مرثیه‌ات را با «باز این چه شورش است …» آغاز کن، اما مانده‌ام برای انتهایش.
گفت: «او در دل است و هیچ دلی نیست بی‌ملال»

امام زمانت را می‌شناسی؟
«جوان گفت: «زیارت بخوان!»
گفت: «سواد ندارم.»
جوان شروع کرد به خواندن. سلام داد به معصومین تا امام عسکری.
پرسید: «امام زمانت را می‌شناسی؟» مرد جواب داد:« چرا نشناسم؟»
گفت: «پس سلام کن!»
مرد دستش را روی سینه‌اش گذاشت: «السلام علیک یا حجةبن الحسن العسکری» جوان خندید: «و علیک السلام و رحمة الله و برکاته».

امام از همه مردم سزاوارتر است
«انگار خودش هم باورش شده بود که صاحب عزاست. کنار در خانه امام ایستاده بود، مردم دسته‌دسته می‌آمدند. شهادت امام را تسلیت می‌گفتند و امامت او را تهنیت. خادم خانه صدایش زد: “جنازه آماده نماز است.”
جعفر رفت داخل خانه ایستاد، کنار جنازه برادر و دست‌ها را برای تکبیر بالا برد، نوجوانی از گوشه خانه جلو آمد، عبای جعفر را گرفت. رنگ جعفر پرید دست‌هایش را انداخت.
صدایش را همه شنیدند:"عمو برو کنار! برای خواندن نماز به جنازه پدر من سزاوارترم."»

اینجا بیشتر از هر چیز انتظار عجیب است
«ساکت نشسته بود روبروی کوچه. چشم از در بر نمی‌داشت. منتظر نشسته بود. هرکس که رد می‌شد با تعجب نگاهش می‌کرد. اینجا بیشتر از هر چیز انتظار عجیب است. ساعت‌ها، این اواخر ثانیه‌ها … .
گفتم: خسته نمی‌شوی اینقدر منتظر هستی؟
گفت: انتظار چشم‌ منتظر می‌خواهد نه خستگی.»

درون خانه فقط صاحبخانه است
چیزی از شهادت امام عسکری نگذشته بود که سه نفر با شمشیرهای کشیده رفتند پشت در خانه‌اش. خلیفه گفته بود:"می‌روید جانشین حسن بن علی را پیدا می‌کنید و سرش را برای من می‌آورید. از غلام خانه پرسیدند:"داخل خانه کیست؟”
انگار نه انگار می‌خواهند آقایش را سر ببرند، حتی سرش را بلند نکرد، گفت: صاحبم.
رفتند داخل ایستاده بود و نماز می‌خواند. روی آب بود. انگار یک دریای واقعی، نمی‌توانستند نزدیکش بشوند؛ نفر اول یک قدم برداشت توی آب فرو رفت به هزار زور و زحمت درش آوردند. بی‌هوش شد، دومی هم سومی دست و پایش را گم کرد به غلط کردن افتاد: ” آقا ببخشید…. اشتباه کردم ….نفهمیدم …. ” رفقایش را بلند کرد رفت و پشت سرش را هم نگاه نکرد.»

فقط ما نجاتت می‌دهیم
«امام صادق زیاد از مهدی برای‌مان می‌گفت، از فرج و گشایش آخر الزمان.
دلم می‌خواست وقت دقیقش را بدانم. طاقت نیاوردم و از امام سؤال کردم:
“پس کی فرج می‌رسد؟ این که خیلی طولانی شد؟”
- مهزم! هرکس برای فرج وقت تعیین کند دروغ‌گوست! و هرکس عجله کند، هلاک می‌شود، فقط کسانی که مطیع و تسلیم اوامر ما باشند، نجات پیدا می‌کنند و به ما ملحق می‌شوند»

حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان شب گذشته در جشن نیمه شعبان مسجد ولیعصر این شهر با اشاره به این آیه قرآن کریم که ما زمین و آسمان را جز بر مبنای حق نیافریدیم، اظهار داشت: این هستی با این عظمت برای انسان آفریده شده است و همه ما باید این معنای قرآنی را درک کنیم که هدف آفرینش از آفریدن همه این‌ها برای این است که انسان به لقاءالله و خداوند خود برسد و همه هستی آفریده شده تا در خدمت انسان باشد و انسان نیز جز به لقاءالله چیز دیگری نبیند.

وی افزود: خداوند در سوره انبیا آیه 10 تا 11 مهندسی عالم را تبیین می‌کند و می‌فرماید ما برای این جهان یک مهندسی و یک آغاز و انجامی قرار دادیم و زمین و آسمان را بیهوده نیافریدیم که عده‌ای ستمکار و ظالم حاکمیت خود را بر جهان اعمال کنند و به وسیله حق چنان بر باطل می‌کوبیم که باطل نابود شود که این مهندسی خلقت و جهان بشریت است.

حسینیان تصریح کرد: زمین و آسمان برای انسان و انسان برای خدا آفریده شده و آنچه مانع رسیدن انسان به خدا ‌شود، توسط مهندسی خداوند به زیر کشیده می‌شود و مانع رسیدن انسان به خداوند را با اصل آزمایش‌ از سر راه بر می‌دارد و چنان که می‌فرماید خداوند این قدرت، ایام‌‌، توانایی‌ها و … را بین شما می‌چرخاند تا شما را بیازماید تا مومنان از غیر‌مومنان مشخص و متمایز شوند.

وی خاطرنشان کرد: این طور نیست که ما با ادعای ایمان مورد قبول واقع شویم و با پیروزی حق ما ابراز ایمان کنیم چنان که امام علی (ع) در علت شکست انبیا در نهج‌البلاغه می‌فرمایند اگر انبیا همواره پیروزی به دست می‌آوردند مردم برای تأمین دنیای خود هم که بود به انبیاء ایمان می‌آوردند پس با شکست و پیروزی همراه است اما به سوی پیروزی نهایی جهان در حرکت است.

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی عنوان کرد: مسئله مهدویت چنان برای برخی از غربی‌ها جلوه‌گر است که بسیاری از مسیحیان که به تشیع گرویده‌اند به خاطر اعتقاد به مهدویت است چنان که یک فیلسوف فرانسوی شیعه شد و در کتابی که درباره شیعه شدن خود نوشته است این مسئله را متذکر می‌شود که به خاطر اعتقاد تشیع به مهدویت و اینکه انسانی برای برقراری عدالت و در نهایت جهان برای حاکمیت عدل ظهور می‌کند و همین موجب ایمان آوردن من به تشیع شد.

وی ابراز داشت: چاوز مسیحی غیرمسلمان بعد از سخن خود گفت به امید روزی که مسیح در رکاب مهدی ظهور کند و جهان را پر از عدل و داد کند این اعتقاد به مهدویت موجب امید و آرامش تشیع شده است اگر تشیع با تمام تهدیدها امروز پر توان‌تر از هر زمان دیگر در جهان در حال درخشیدن است علتش همین امید به آینده جهان است که آینده در دستان حق‌مداران است، از دیدگاه روایات و متون دینی ما منتظریم‌، منتظر باید در عمل خود را آماده کند و هم از لحاظ ایمان و هم از لحاظ تقوا، نیرو و امکانات پیوسته خود را مجهز کند.

حسینیان اظهار داشت: ظهور حضرت یقینی است اما آماده‌سازی ظهورش بسته به رفتار و اعمال ما مردم ایران دارد در کتاب‌های سنی‌ و شیعه پیامبر این مژده داده شده است، مردمی از مشرق که در زبان راویان به معنای ایران است‌، ظهور می‌کنند و قدرت و حکومت مهدی را آماده می‌سازند به همین دلیل به مردم ایران آماده‌سازان حکومت حضرت مهدی (عج) گفته‌اند.

وی افزود: امام خمینی (ره) در مورد انقلاب مهدی(عج) این پیش‌بینی را دارند و فرمودند مسئولان جمهوری اسلامی باید بدانند که این انقلاب مقدمه حکومت واحد جهانی حضرت حجت است و باید بدانند که مشکلات اقتصادی نباید آن‌ها را از این اهداف عالی باز دارد، امام در همین پیش گویی‌ها فرمودند «به زودی پرچم اسلام در شرق و غرب عالم به اهتزاز در می‌آید» و مردم به امام اعتقاد داشته باشید که آنچه گفته است، اتفاق افتاده است.

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی گفت: این انقلاب اسلامی طبق روایات که از پیامبر و ائمه به ما رسیده است مقدمه ظهور حضرت حجت است چنان که امام صادق می‌فرمایند وقتی که صاحبان رعایات صبح پرچم‌های زرد در دمشق با ضد شیعیان درگیر می‌شوند و نیر‌و‌های ایرانی به آن‌ها می‌پیوندند این مقدمه و علامتی است از ظهور آن حضرت و ما می‌بینیم صاحبان پرچم زرد یعنی حزب‌الله لبنان با گروه‌های ضد شیعی در دمشق درگیر هستند. شاید این یک واقعه‌ای باشد که نزدیکی ظهور حضرتش را به ما بشارت می‌دهد و ما باید خودمان را آماده کنیم.

حسینیان بیان داشت: خواهران ما باید با درستی و پاک‌ دامنی تربیت کننده نسلی باشید که سربازان امام زمان را ایجاد و تشکیل می‌دهند برادران نیز باید چنان رفتار کنید و امیدوار باشید و خود را بسازید و در خط ولایت باشید که هر آنی که خبر آمد که مهدی فاطمه ظهور کرده بدون وابستگی به دنیا و ارزش‌های پوچ خودمان را آماده جنگیدن در رکابش قرار بدهیم.