زکام (سرماخوردگی) یکی از بیماری‌های رایج و فراگیر فصل‌های پاییز و زمستان است. گرچه به نظر می‌رسد که یک بیماری ساده باشد، اما اگر در درمان آن سهل انگاری شود امکان دارد عوارض ناگواری در پی داشته باشد.ضرورت دارد که افراد و خانواده‌ها راه‌های پیشگیری و درمان زکام در طب اسلامی که بسیار ساده و کم هزینه و موثر است را بدانند و با به کار بستن آن از مراجعه به پزشک و داروهای شیمیایی و آنتی بیوتیک‌ها بی نیاز شوند.

امام رضا(ع) در سفارشی برای ایمنی از زکام می‌فرمایند:”هر کس می‏‌خواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن بخورد . . . و نرگس ببوید؛ چرا که از زکام، ایمنی می‏‌دهد. سیاه‏دانه نیز چنین است اما اگر زکام در تابستان پیش آید، در هر روز، یک خیار بخورد و از نشستن در آفتاب، خودداری ورزد1″.

امام صادق(ع) نیز درباره این که زکام چگونه درمان می‌شود؟ فرمودند: “پنبه‏‌ای را به روغن بنفشه آغشته می‏‌کنی و به هنگام خفتن در نشیمنگاهت می‏‌گذاری به خواست خداوند، برای زکام، سودمند است2″.

هم‌چنین در کتاب طبّ الأئمّة(ع) - به نقل از ابراهیم بن ابی‏ یحیی، از امام صادق(ع) آمده است: از زکام نزد امام (ع) اظهار ناراحتی کردم.

فرمود: «کرده‏‌ای از کرده‏‌های خداوند، و سربازی از سربازان خداست که خداوند، آن را به پیکار با بیمارانی در تن تو برانگیخته، تا آن را از جای برکَنَد. پس چون آن را از میانْ برکَنْد، بر تو باد به وزن یک دانگ شونیز و نیم‏دانگ کُندُس، که آرد گردد و به بینی رانده شود. این کار، زکام را از میان می‏‌بَرَد. اگر هم می‏‌توانی هیچ درمانی برایش به کار نگیری، این کار را بکن؛ چرا که آن، منافعی بسیار دارد.

یکی از راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری رعایت سنت نبوی در وضو گرفتن است. خصوصا سنت استنشاق و استنثار. (یعنی آب به بینی فرو بردن و به شدت آن را بیرون ریختن) که رسول الله (ص) بسیار به آن تاکید نموده و دستور مبالغه کردن در آن را داده و خودشان نیز چند بار این کار را انجام می‌داده، حتی در غیر از هنگام وضو گرفتن نیز به آن سفارش نموده است.

همچنین پیامبر (ص) به مسواک زدن مخصوصا در هنگام وضو گرفتن و پاک کردن دهان توصیه کرده است.

امروزه حکمت این توصیه‌ها و تاکیدات رسول اکرم (ص) را بهتر درک می‌کنیم. با توجه به اینکه راه‌های مهم ورودی بدن دهان و بینی می‌باشد لذا پاک نگه داشتن آن تاثیری جدی در پیشگیری از بیماری‌ها به ویژه سرماخوردگی دارد، زیرا بسیاری از میکروب‌ها و ویروس‌ها و ذرات معلق آلاینده از آن طریق وارد می‌شوند. ضمن اینکه هم اکنون کشف شده که در بینی میکروب‌هایی جای می‌گیرند که با هیچ چیز از بین نمی‌روند به جز با آب، مخصوصا آب خنک.
____________________________________________
منابع:

1- طبّ الإمام الرضا علیه‏‌السلام، صفحه 37 وص 38 ، بحار الأنوار، جلد 62 ، صفحه 324 دانش نامه احادیث پزشکی: 1 / 334

2- مکارم الأخلاق، جلد 2 ، صفحه 210 ، حدیث 2533 ، بحار الأنوار، جلد 62 ، صفحه 184 ، حدیث 4 دانش نامه احادیث پزشکی: 1 / 334

3- ما بین المعقوفین أثبتناه من بحار الأنوار. طبّ الأئمّة لابنی بسطام، صفحه 64 ، بحار الأنوار، جلد 62 ، صفحه 183 ، حدیث 1 ، دانش نامه احادیث پزشکی: 1 / 334 معنای این واژه در ج1 ، ص291 آمد. کُندُس یا کُندُش، نام فارسی یک گیاه است. درباره آن از فیروزآبادی چنین نقل کرده است: کُندس: ریشه‏‌های گیاهی است که درونش زرد و لایه بیرونش سیاه است. چون به صورت گَرد درآید و در بینی دمانده شود، شخص به عطسه می‏‌آید، چشمان خسته، فروغ تازه می‏‌یابد و شبْ کوری از میان می‏‌رود.