پرسش :

وقتی صبر تمام شود فرج می‌رسد، منظور چه گشایشی است؟

پاسخ:

انسان در زندگی خود گاه به اشخاصی دل می‌بندد و از آنها امید کمک و دست‌گیری دارد، اما ممکن است این امید ثمربخش نباشد و در نهایت به ناامیدی ختم شود. در منابع دینی ما روایاتی وجود دارد مبنی بر این‌که در این شرایط اگر انسان از همه ناامید شد، اما صبر پیشه کرد و تنها دل به خدا بست، گشایشی در کارش پدید خواهد آمد. در این فرصت به چند روایت از باب نمونه اشاره خواهیم کرد:

1. «قَالَ الرِّضَا (ع) مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ارْتَقِبُوا إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ فَعَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّهُ إِنَّمَا یَجِی‏ءُ الْفَرَجُ عَلَى الْیَأْس‏»؛[1] امام رضا(ع) فرمود چه نیکو است صبر و انتظار فرج. آیا نشنیدید سخن خدای بزرگ را که فرمود: «منتظر بمانید، من نیز با شما منتظر مى‌‏مانم.[2] به انتظار بمانید من هم با شما به انتظار مى‌‏مانم».[3] پس صبر پیشه کنید؛ چرا که پس از ناامیدی فرج و گشایش پیدا می‌شود.

2. «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ لَا یَسْأَلَ رَبَّهُ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ فَلْیَیْأَسْ مِنَ النَّاسِ کُلِّهِمْ وَ لَا یَکُونُ لَهُ رَجَاءٌ إِلَّا عِنْدَ اللَّهِ فَإِذَا عَلِم‏ اللَّهُ ذَلِکَ مِنْ قَلْبِهِ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ»؛[4] امام صادق(ع) فرمود: هر گاه یکى از شما اراده کرد چیزی از خداوند نخواهد، مگر این‌که خداوند به او ببخشد، باید از تمام مردم ناامید گردد، و امیدى جز به خدای عزّ و جلّ نداشته باشد، پس چون خداوند چنین حالتى را از دل بنده بداند آن بنده چیزى نخواهد مگر این‌‌که خداوند به او می‌بخشد.

3. «عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (ع) قَالَ: رَأَیْتُ الْخَیْرَ کُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِی قَطْعِ الطَّمَعِ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ مَنْ لَمْ یَرْجُ النَّاسَ فِی شَیْ‏ءٍ وَ رَدَّ أَمْرَهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی جَمِیعِ أُمُورِهِ اسْتَجَابَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ فِی کُلِّ شَیْ‏ءٍ»؛[5] امام سجاد(ع) می‌فرماید: تمام خیر و نیکى را در بریدن طمع از دست مردم است می‌بینم. هر کس هیچ امیدى به مردم نداشته باشد و امرش را در هر کارى به خداى عز و جل واگذارد، خداى متعال نیز در هر چیزى او را اجابت کند.
شایان ذکر است که در مسئله ظهور امام زمان(عج) نیز همین گونه است. اگر شیعیان جز از کمک خدا از هر چیز دیگری ناامید شوند، فرج فرا خواهد رسید.

________________________________________
[1]. ابن بابویه، محمد بن على‏، کمال الدین و تمام النعمة، غفارى، على اکبر، ج 2، ص 645، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، 1395ق.
[2]. هود، 93.
[3]. اعراف، 71.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، غفارى على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 148، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[5]. همان.