سه ماه رجب، ‌شعبان و ‌رمضان مورد عنايت الهي هستند. به حسب ظاهر ما در آخرين لحظات ماه شعبان هستيم. سخنانی از مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی در خصوصیات ماه شعبان تقدیم میشود:

رُوِيَ عَنْ ابی الحَسن الرِّضا(عليه السلام) قال: قال رسُول الله(صلّي الله عليه و آله وسلّم):

رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَبُّ وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَتَشَعَّبُ فِيهِ الْخَيْرَاتُ وَ فِي أَوَّلِ يَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُّ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّيَاطِينِ وَ يُغْفَرُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ لِسَبْعِينَ أَلْفاً.[1]

ترجمه حدیث: از حضرت علی بن موسی‏ الرضا(علیه السلام) روایت شده که فرمودند: پیغمبر اکرم(صلّي‏ الله‏ عليه‏ وآله ‏وسلّم) فرموده است ماه رجب ماه خداوند است كه رحمت الهي در آن ريزش مي كند؛ و ماه شعبان ماهي است كه در آن خيرات منشعب و پراكنده می­شود و شيوع میابد؛ و در روز اوّل ماه رمضان شياطين در غل و زنجير كشيده مي­شوند و در هر شب ماه مبارك رمضان هفتاد هزار نفر از بندگان (گناهکار) خدا آمرزيده مي­شوند.

شرح حدیث: امام هشتم (علیه السلام) از رسول خدا نقل کردند که آن حضرت فرمودند: ماه رجب ماه خدا است، كه در آن رحمت الهي بر بندگانش ريزش مي­كند. و ماه شعبان ماهي است كه خيرات در آن پراكنده مي‏شود. و در اوّلين روز ماه مبارك رمضان، گمراه‏كنندگان از شياطين ‌به غل و زنجیر بسته مي­شوند. مغلول كردن يعني قفل زدن. خداوند گمراه‏كنندگان از شياطين را مهار مي­كند. يعني خداوند جلوي مانع ایجاد کردن شیاطین را در ماه مبارك رمضان مي­گيرد. اين برای روز بود. در شب چه‏طور؟ خداوند هر شب هفتاد هزار نفر را مورد آمرزش قرار مي­دهد.

روايت معروف دیگری از امام هشتم(عليه‏السلام) است[2] كه دارد اباصلت در آخرین جمعه ماه شعبان، مي­رود خدمت حضرت امام رضا(علیه السلام). حضرت ابتدا به او مي­فرمايد: اى اباصلت ماه شعبان بيشترش گذشت و اين جمعه آخر آن است، پس آنچه از اعمال خير كه در اين ماه در انجام آن كوتاهى كرده‏اى در اين چند روزى كه باقى مانده تدارك كن، و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفيد است و ترك آنچه براى تو فائده‏اى ندارد، و دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون كن، و از گناهان و نافرماني­هايت به‏سوى خدا بازگرد و توبه نما، تا اين ماه خدا به تو رو كرده باشد در حالى كه تو با خدايت- عزّوجلّ- اخلاص ورزيده باشى، و امانتى بر گردن خود باقى مگذار مگر آنكه آن را ادا كنى، و نيز در دلت كينه هيچ مؤمنى نباشد مگر اينكه آن را از دل بيرون كنى، و هيچ گناهى را كه مرتكب بوده‏اى وامگذار مگر آنكه آن را رها كرده و از آن دورى گزينى، و از خداوند پروا داشته باش، و در امور نهان و آشكارت بر او توكّل و اعتماد كن، و هر كس بر خدا توكّل كند همانا خداوند او را كافى است، زيرا خداوند كار خود را به انجام می­رساند، و براى هر چيز اندازه‏اى قرار داده است، و در باقي‏مانده اين ماه زياد اين ذكر را بگو: «اللّهم إن لم تكن قد غفرت لنا في ما مضى من شعبان فاغفر لنا فيما بقي منه». (يعنى: پروردگارا! اگر تاكنون در اين ماه ما را نبخشيده‏اى، پس از تو مي­خواهيم كه در باقيمانده اين ماه ما را ببخشى و بيامرزى). زيرا خداوند تبارك و تعالى در اين ماه مردم بسيارى را به جهت احترام ماه مبارك رمضان از آتش آزاد مى‏كند.

حضرت به او گوش‏زد می­کند که اين ماه شعبان این همه بركات داشت، و چه بسا تو از آن غفلت كرده باشي. بيا از بقيه‏اي كه از ماه شعبان مانده است استفاده كن. در مابقي ماه شعبان كوتاهی‏ات را جبران كن. بعد هم فرموده: «وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ». دعا، استغفار و تلاوت قرآن را زیاد انجام بده. اين هماني است كه پيغمبر اكرم فرمود: «وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَتَشَعَّبُ فِيهِ الْخَيْرَاتُ»؛ خدا خيرات را در ماه شعبان براي امتش پراكنده مي­كند. بیا فکر کن ببین در این ماه چه‏قدر از این خیرات نصیب تو شده است؟ من حرفم اين است. امام هشتم(علیه‏السلام) مي­گويد خيلي از خیرات را از دست دادي؛ پس بيا در اين بقيه ماه شعبان جبران كن.

دست آخر هم ‌مي­فرمايد زياد اين دعا را در مابقی ماه شعبان زیاد بگو: «اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ»؛ خدايا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت من را مورد مغفرتت قرار ندادي، ‌در اين مابقي‏اش من را مورد آمرزش قرار بده. چرا باید این کار را بکنی؟ براي اينكه خودت را خالص كني، ‌پاك كني، ‌تر و تميز كني؛ چون مي خواهي وارد بشوي در ماه رمضان. ماه رمضان ماه ضيافت الهي است. خدا تو را دعوتت كرده، ‌مي­خواهي بروي سر سفره‏اش بنشيني، ‌پس خودت را تطهیر كن.

انسان وقتی مي­خواهد برود مهماني چه‏كار مي­كند؟ خودش را تر و تميز مي­كند. اینجا ميزبان خداست،‌ ميهمان عبد است. باید عبد تطهير و تزكيه کند. و آن تزكيه هم، ‌تزكيه نفس و دروني است. در این روايت هم امام هشتم (علیه السلام) فرمود كه اگر عداوتي از كسي در دلت هست بيرون كن. همه اينها جنبه­هاي دروني دارد. لذا مي­خواستم به دوستان سفارش كنم، اين چند لحظه‏اي كه از ماه شعبان باقی مانده اين دعا را زياد تكرار كنيد. همين‏طور که داري از اینجا مي­روي بر این ذکر مداومت کن و بگو: «اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ». تا شب نشده این را پشت سر هم بگو. شايد ان‏شاءالله خدا عنايتي كند و با يك روح باصفا و تطهير شده و تزکیه شده، وارد ماه مبارك رمضان شوی.[3]

پی نوشت:
[1]. وسائل الشيعة، جلد10، صفحه 315.

[2]. متن کامل این روایت بدین شرح است: عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِي آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ لِي يَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَكْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَكْ فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ تَقْصِيرَكَ فِيمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَيْكَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا يَعْنِيكَ وَ تَرْكِ مَا لَا يَعْنِيكَ وَ أَكْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكَ لِيُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَيْكَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِي عُنُقِكَ إِلَّا أَدَّيْتَهَا وَ لَا فِي قَلْبِكَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَكِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَكَّلْ عَلَيْهِ فِي سِرِّ أَمْرِكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدْراً وَ أَكْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِيمَا بَقِيَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِي مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِيَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُعْتِقُ فِي هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَان‏. «عیون اخبار الرضا، جلد2، صفحه 51».

[3] . چهارشنبه20 مرداد 1389 - 30 شعبان1431. مسجد جامع بازار تهران