چرا خطابهاى قرآنى همه جا با مردان است؟
در فرهنگ محاوره، کلمه مردم اختصاص به مردان ندارد، گاه مىگویند مردان، گاه مىگویند زنان، گاه مىگویند مردم. مردم یعنى همه افراد جامعه، اعم از زن و مرد. اگر گفتند مردان، این در مقابل زنان است و اگر گفتند زنان، این در مقابل مردان است. در فرهنگ محاوره در غرب و شرق عالم مىگویند مردم اینچنیناند، مردم انقلاب کردند، مبارزه کردند و وقتى مىگویند مردم، اختصاص به مردان ندارد. قرآن کریم هم سه گونه سخن مىگوید، گاهى که خطاب به عموم جامعه است به مذکر اشاره دارد مثل «الذین» و «المومنون» گاهى که تعبیر به «رجال» دارد وظیفه اختصاصى مردان را ذکر مىکند، گاهى هم تعبیر به «نساء» دارد که وظیفه اختصاصى زنها را بیان مىکند.
فرهنگ محاوره، فرهنگ مردم است نه مردان و قرآن کریم هم بر اساس همین فرهنگ محاوره سخن مىگوید. گاهى ذات اقدس الله مىفرماید: مریم علیها السلام نمونه مردم خوب است، یا آسیه نمونه مردم خوب است “وضرب الله مثلا للذین آمنوا امراه فرعون“(1) در مورد زن نوح و لوط هم فرمود اینها نمونه مردم بد هستند. “ضرب الله مثلا للذین کفروا امراه نوح وامراه لوط“(2) ائمه(علیهم السلام) نمونه مردم خوبندو همه افراد جامعه، چه زن و چه مرد باید به آنها اقتدا کنند، فاطمه زهرا(سلام الله علیها) هم اینچنین است، نمونه مردم خوب است، نه نمونه زنان خوب. ذات اقدس الله در آیهاى که تلاوت شد نفرمود نمونه زنان خوب زن فرعون است، نفرمود نمونه زنان خوب مریم است بلکه فرمود مریم و آسیه نمونه مردم خوب هستند.
خلاصه انسان خوب، نمونه انسانهاى دیگر است چه مرد باشد چه زن. خداوند متعال در سوره مبارکه نحل مىفرماید: “من عمل صالحا من ذکر او انثى وهو مومن فلنحیینه حیوه طیبه“(3) اگر کسى داراى جان و عقیده سالم بود و کارهاى صالح انجام داد، زن باشد یا مرد، ما به او حیات طیبه مىدهیم. در اواخر سوره آلعمران (که مستحب است انسان موقعى که براى نماز شب بر مىخیزد آن جملات را قرائت کند) آنجا آمده است “فاستجاب لهم ربهم انى لا اضیع عمل عامل منکم من ذکر او انثى بعضکم من بعض“(4)اگر کسى مومن باشد و عمل خیر انجام دهد چه زن و چه مرد، اجر او را ضایع نمىکنیم. در سوره مبارکه احزاب هم مفصلا مردان و زنان را کنار هم ذکر مىکند. “ان المسلمین والمسلمات والمومنین والمومنات والقانتین والقانتاتا“(5)
بنابراین هرگز خطابهاى قرآنى به مردان نیست، خطاب به مردم است.
__________________________________
(1) سوره تحریم، آیه11
(2) سوره تحریم، آیه10
(3) سوره نحل، آیه97
(4) سوره آلعمران، آیه195
(5) سوره احزاب، آیه35
نویسنده : آیت الله جوادی آملی مدظله العالی