آيتالله مصباح يزدي تأکيد کرد: در حال حاضر نميتوان منتظر شد تا نظريهپردازي و برنامهسازي جامعي براي اجرا فراهم شود. براي اينکه به نيازهاي فوري و ضروري جامعه پاسخ داده شود، بايد گروهي مسايل را اولويتبندي کنند و آنهايي را که تأثير بيشتري بر فرهنگ و رفتار جامعه دارند گلچين و بررسي کنند.
به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ پايگاه اطلاع رساني آثار آيتالله مصباح يزدي، ايشان در مصاحبه با برگزارکنندگان همايش ملي سبک زندگي در پاسخ به چيستي مفهوم سبک زندگي اسلامي گفت: واژه سبک زندگي که به عنوان يک واژه کليدي در ادبيات امروزين مطرح شده است به لحاظ لغوي و موارد استعمال بسيار گسترش يافته است و به رفتارهاي خاصي که فرد براي زندگي خود انتخاب ميکند تا رفتارهاي خانوادگي، محلي، شهري، کشوري و بينالمللي قابل اطلاق است. از اين جهت ميشود سبک زندگي را به ويژگيهاي رفتاري انسان تعريف کرد و به حسب اختلاف ويژگيها، سبکهاي متعددي را در نظر گرفت.
آيتالله مصباح يزدي با اشاره به تقسيمبنديها و برشمردن زواياي مختلف سبک زندگي، گفت: نخستين تقسيمبندي از لحاظ گستره متعلق است که سبک زندگي فرد، خانواده، يک گروه خاص، اهل يک شهر و منطقه، تا سبک زندگي بينالمللي را شامل ميشود. اين تقسيمبندي در مردم شناسي به کار ميرود و خود به خود بار ارزشي مثبت يا منفي ندارد و به صورت توصيفي بيان ميکند که اهل هرمنطقهاي چه ويژگي رفتاري دارند.
ايشان در ادامه افزود: تقسيمبندي ديگر به لحاظ عواملي است که در ويژگيهاي سبک زندگي مؤثر هستند. اين عوامل عبارتند از: عوامل طبيعي، اقليمي و جغرافيايي، و عوامل اجتماعي و تاريخي، و نيز عوامل فرهنگي که به نوعي عوامل ارزشي محسوب ميشوند.
آيتالله مصباح يزدي قسم سوم را ارزشي دانست و بيان کرد: در اين منظر، روشهاي زندگي جوامع مختلف بررسي و ارزشگذاري ميشود که نتيجه آن، به انتخاب روش خوب منتهي ميشود. آنچه امروز با توجه به فرمايشات مقام معظم رهبري مورد نظر است، منظر سوم است. در اين ديدگاه فقط بحث توصيفي و تاريخي نيست؛ بلکه منظور اين است که ما سبکهاي زندگي را با معيار و سنجش اسلام بررسي و ارزشيابي کنيم.
ايشان ادامه داد: در سبک زندگي اسلامي، سبک زندگي يک فرد منظور نيست؛ بلکه منظور يک رفتار اجتماعي و جمعي است. حال آنکه در اجتماع نيز تمام افراد ملحوظ نيستند، بلکه يک روش غالب و رايج مورد بحث قرار ميگيرد. کلمه اسلامي نيز تصريح ميکند که معيار ما مشخص است و ما از ديدگاه ارزشي بحث ميکنيم و ميخواهيم ببينيم که چه سبکي درست است و بايد داشته باشيم و چه سبکي غلط است و بايد از آن دوري کنيم.
آيتالله مصباح يزدي ضوابط ارزشيابي به منظور تهيه سبک زندگي اسلامي را داراي متد خاص دانست و گفت: اينکه چه ارزشهايي موجود و چه سبکهايي در زندگي ما معمول است، نيازمند يک تحقيق جامعهشناختي است که بايد با متد خاص خود صورت گيرد؛ اما اينکه بدانيم ارزشهاي اسلامي که معيار سنجش است، چيست، اين را نميتوان با اين متد معين کرد.
ايشان در ادامه افزود: پس از اينکه سبک زندگي رايج جامعه را دانستيم، بايد ببينيم که اين سبک با سبک زندگي اسلامي و ارزشهايي که اسلام در رفتار معتبر ميداند مطابقت دارد يا ندارد و براي آنچه با آن مطابقت ندارد چارهجويي کرد تا کمبودهاي آن جبران شود و مردم به سوي آن حرکت کنند.
پرسش: به نظر بسياري از مسؤولان و انديشمندان، نخستين و اساسيترين گام براي معرفي مدل و ساختار سبک زندگي اسلامي بايد از سوي طلاب و حوزههاي علميه برداشته شود. به نظر شما براي نظريهپردازي درباره سبک زندگي اسلامي چه کارهايي بايد انجام داد؟
آيتالله مصباح يزدي به عنوان تصويري کلي از تفکر درباره سبک زندگي اسلامي گفت: به طور کلي ما بايد بدانيم چه چيزهايي را بايد بررسي کنيم تا بتوانيم طرحي را براي سبک زندگي اسلامي معرفي کنيم و سپس به دنبال عوامل مناسب براي اجرايي شدن آن باشيم.
ايشان مفهوم سبک زندگي اسلامي را که در فرمايشات مقام معظم رهبري آمده است بسيار گسترده و وسيع دانست و تأکيد کرد: استنباط بنده از فرمايشات رهبر معظم انقلاب اين است که گستره اين مهم بسيار وسيع است، اما زاويه بحث ارزشي و معيار ارزشي آن نيز اسلام است. با توجه به پسوند اسلامي ما بايد همه مسايل را از ديدگاه ارزشي، نه صرفاً عوامل طبيعي و اقليمي، بررسي کنيم. در واقع، ما ميخواهيم ببينيم انسانها براساس نظام ارزشي خودشان چه سبک زندگي را بايد داشته باشند و چون نظام ارزشي ما نظام ارزشي اسلام است، بايد براساس اين نظام رفتارهاي خانوادگي تا بينالمللي موجود را بررسي کنيم.
استاد حوزه علميه تأکيد کرد: براي اينکه در جهت منويات رهبري اقدامي درخور انجام دهيم، بايد دو نوع فعاليت و برنامهريزي داشته باشيم. نخست برنامه کوتاهمدت و دوم، برنامه بلندمدت.
ايشان در برنامهريزي کوتاهمدت، ضرورت و امکان حل مهمترين مسايل را حايز اهميت دانست و گفت: در اين برنامهريزي بايد اهم مسايل گلچين شود و حداکثر در مدت 2 يا 3 سال نتيجهاي ارايه شود.
آيتالله مصباح يزدي گفت: وقتي ما بپذيريم که بايد سبک زندگي را براساس ارزشهاي اسلامي بررسي کنيم، بايد چند نوع مطالبه داشته باشيم. نخست، توصيف وضع موجود. دوم، طراحي وضع مطلوب و سوم، راهي را که بايد پيمود.
ايشان تحقق مطالبه نخست را کار جامعهشناسان آگاه به ارزشهاي اسلامي دانست و افزود: ميتوان مجموعهاي محدود به عنوان مجري طرح در نظر گرفته شوند که به هر دو حوزه معرفي اشراف داشته باشند، يعني هم در حوزه جامعهشناختي و هم در توصيف وضع موجود نسبت به ارزشهاي اسلامي خبره باشند.
آيتالله مصباح يزدي تحقيقات ميداني بر اساس واقعيات عيني جامعه را مورد تأکيد قرار داد و گفت: براي نظريهپردازي در باره واقعيات جامعه بايد به درستي از وضعيت عيني و نقاط ضعف و قوت جامعه آگاهي داشته باشيم؛ چراکه در غير اينصورت نظريهپردازي ما ذهني خواهد بود.
ايشان در ادامه خاطر نشان کرد: از آنجا که مسايل ارزشي به ويژگيهاي رفتار فردي و اجتماعي انسانها مربوط است، اين مسايل شامل مسايل فقهي و اخلاقي نيز ميشود که بايد از دانشمندان اسلامي که در فقه و مباني ارزشي آن يعني اخلاق اسلامي خبره هستند در بررسي طرح مشارکت داشته باشند؛ چراکه اگر فقط به دانشمندان فقه اکتفا کنيم به نتيچه مطلوب نميرسيم.
آيتالله مصباح يزدي با اشاره به اينکه هنوز درباره مباني احکام از ديدگاه ارزشهاي اخلاقي فعاليتهاي کافي صورت نگرفته است، گفت: آياتي که درباره عرفيترين مسايل در قرآن آمده، متضمن مسايل اخلاقي است و به تعبيري، بسياري از مسايل اسلامي بيش از آنکه فقهي باشد اخلاقي است.
وي شناخت و مبنا قراردادن ارزشهايي که پشتوانه احکام فقهي يا ضوابط حاکم بر آنهاست و يکي از ادله فقه به شمار ميرود را همان برنامه بلندمدت دانست و تأکيد کرد سبک زندگي صحيح اسلامي بايد با آن ارزشها سنجيده شود.
پرسش: وظايف نهادهاي مختلف اجتماعي و حکومتي از قبيل: حوزههاي علميه، صدا و سيما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و… براي ايجاد سبک زندگي اسلامي چگونه است و چگونه بايد باشد؟
آيتالله مصباح يزدي گفت: پس از اينکه محققان ضوابط حاکم بر رفتار جامعه اسلامي در عرصههاي مختلف را تعيين کردند و با توجه به نقطهضعفهاي وضع موجود در صدد ارايه راهکار براي رسيدن به اهداف مطلوب برآمدند، نوبت اين است که بدانيم بايد با چه نهادي مشارکت داشته باشيم و آن نهاد چه مسؤوليت خاصي را بايد عهدهدار شود.
ايشان ادامه داد: روشن است که قانونيشدن طرح براي رسميت يافتن و اجرايي شدن از طريق شوراي عالي انقلاب فرهنگي و کميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي است و بايد نهادهايي چون حوزههاي علميه، صدا و سيما، وزارت آموزش و پرورش و علوم و… از طريق تهيه و تدوين کتب درسي و سياستگذاري براي تهيه پاياننامههاي مرتبط مشارکت داشته باشند، اما اين يک برنامه بلندمدت و زمانبر است.
آيتالله مصباح يزدي در ادامه تأکيد کرد: در حال حاضر نميتوان منتظر شد تا نظريهپردازي و برنامهسازي جامعي براي اجرا فراهم شود. براي اينکه به نيازهاي فوري و ضروري جامعه پاسخ داده شود، بايد گروهي مسايل را اولويتبندي کنند و آنهايي را که تأثير بيشتري بر فرهنگ و رفتار جامعه دارند گلچين و بررسي کنند.
ايشان با بيان ويژگيهاي اين گروه خاطر نشان کرد: بايد از گروهي بهره جست که از آمادگي و جامعيت نسبي برخوردار باشند تا بتوانند به طور موقت برنامهريزي و نظريهپردازي کنند. اين گروه بايد با فقه و اخلاق اسلامي به عنوان نظام ارزشي اسلام و نيز با سازوکارهاي اجتماعي که در علوم بحث شده است آشنايي داشته باشند.
آيتالله مصباح يزدي با توجه به آشنايي طلاب علوم ديني با مباني ارزشي اسلام، مسؤوليت و وظايف آنان را سنگينتر و بيشتر دانست و گفت: براي اينکه کار علمي براساس شرايط عيني جامعه ارايه شود بايد از اساتيد دانشگاهي نيز بهره جست و بين نهادهاي حوزوي و دانشگاهي از ابتدا همکاري وجود داشته باشد؛ چراکه اگر بخواهيم يکي از نهادها را ناديده بگيريم کار به سامان نخواهد رسيد.
ايشان تشکيل ستادي از برجستگان حوزه و دانشگاه براي برنامهريزي مسايل ضروري و مهمتر را بهترين راه هماهنگي فعاليتها، کمک به برنامهريزي بلندمدت و داشتن ضمانت اجرايي دانست.
پرسش: در شوراي عالي انقلاب فرهنگي کميسيون و ستاد مرکزي سبک زندگي تشکيل شده است. توصيه حضرتعالي چيست؟
آيتالله مصباح يزدي با اشاره به تجربه تلخ نظريهپردازيهاي منعزل از واقعيت جامعه، متوقف ماندن طرح اسلامي شدن دانشگاهها با توجه به تأکيدات امام و مقام معظم رهبري، طرح عفاف و حجاب و طرح رسانهها را از اين دست دانست و گفت: تا عزم ملي و مطالبه عمومي نباشد کاري از پيش نميرود. تجربه نشان داده اين کارها زماني به ثمر مينشيند که مردم، خود ضرورت آن را درک و آن را مطالبه کنند.
ايشان به عنوان ارايه راهکار براي افزايش مطالبات مردمي افزود: وظيفه طلاب علوم ديني، تهييج و آگاهيبخشي به مردم از طريق سخنرانيها، کتابها، مقالات و منبرها است و اين همان کاري است که امام درباره اصل انقلاب انجام دادند، يعني مردم که به صحنه بيايند، خواص هم تحت تأثير قرار ميگيرند.
آيتالله مصباح يزدي در پاسخ به اين پرسش که عليرغم فهم رفتار صحيح، با وضع موجود چه کنيم؟ گفت: وقتي اطلاعات صحيح از وضع موجود به دست آمد و نظام ارزشي اسلامي مربوط به رفتارهاي اجتماعي تبيين شد، نوبت به اجرايي شدن آن ميرسد. اينکه برنامهريزي ايدهآل چه بايد باشد و براي نزديک شدن به آن وضع مطلوب چه راهي را بايد پيمود، مربوط به مديريت جامعه است.
ايشان با اشاره به سبک مديريت پيامبر اکرم صليالله عليه وآله و اهلبيت عليهمالسلام گفت: تدريج در حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب يک اصل است و برنامهريزي اجرايي متناسب با شرايط زمان و مکان ميخواهد. اگر از همان ابتدا پيامبر اکرم صليالله عليه وآله تمام دستورات ديني را مطرح ميکرد، آيا اسلام در جامعه نهادينه ميشد؟
آيتالله مصباح يزدي با بيان دستورالعملي از آيتالله بجهت(ره) براي تعامل با اهل سنت در جهت ترويج معارف شيعه تأکيد کرد: براي اجراي برنامهها در جامعه بايد از جايي شروع کنيم که حق باشد و امکان تحقق و اجراي آن بيشتر باشد و اينها اولويتهايي است که در مديريت کار بايد لحاظ شود.
آيتالله مصباح يزدي چند معيار کلي براي لحاظ اولويت در برنامه اجرايي براي تحقق سبک زندگي اسلامي را حايز اهميت و در خور توجه دانست و گفت: نخستين عنواني که بايد روي آن کار کرد و از آن بهره جست، تقويت عواطف ديني است.
ايشان عشق به اهلبيت عليهمالسلام و به ويژه امام حسين عليهالسلام را در جامعه ما به عنوان بزرگترين عامل تحولات مطلوب برشمرد و گفت: بايد در آموزشها و تربيتهاي تمامي سطوح جامعه، علاقه به اهلبيت عليهمالسلام و تقويت اين رابطه مورد توجه قرار گيرد که اين امر بسيار نتيجهبخش و کارساز است.
عضو خبرگان رهبري، از عشق مردم به رهبران ديني به عنوان برگي ديگر از عوامل تقويت عواطف ديني ياد کرد و گفت: پيشرفت انقلاب اسلامي و خنثي شدن تمامي فتنهها در سايه عشق مردم به امام و مقام معظم رهبري است.
آيتالله مصباح يزدي بر دلسوزي براي محرومان جامعه به عنوان يک معيار کلي ديگر تأکيد کرد و آن را در جهت پيشرفت برنامهها و توجه مردم به اسلام و انقلاب حايز اهميت دانست و گفت: امام در برنامههاي خود همواره بر حمايت از مستضعفان، محرومان و پابرهنهها تأکيد ميکرد و امروز نيز رهبري براي رفع نيازمنديهاي محرومان جامعه بارها با مسؤولان اتمام حجت کردهاند.
ايشان افزود: علت اينکه مذهب کمونيسم عليرغم مخالفت با اديان توانست حدود 80 سال بر نيمي از جهان حکومت کند، همين شعار بود.
آيتالله مصباح يزدي در پايان، ترويج فرهنگ خيرخواهي و انساندوستي و تقويت عواطف انساني را روش موفق و تجربه شده همه پيامبران، اوليا، صالحان و مصلحان دانست و خاطرنشان کرد: اين روحيه خيرخواهي براي همه، گذشت از قصورها و تقصيرهاي ديگران، ناديده گرفتن نقاط ضعف يکديگر در هر زمان، قشر و حتي نهادي ميتواند کار ساز باشد و به عنوان يک معيار کلي ديگر در تحقق سبک زندگي اسلامي در نظر گرفته شود که يکي از بزرگترين عوامل موفقيت امام و مقام معظم رهبري، مهرباني آنان است که نمونه کاملتر و متعاليتر آن در امير مؤمنان عليهالسلام وجود داشت.
