پیشوایان معصوم (ع) هر کدام به نوبت خود منبع فضایل و مناقب و آموزگاران واقعی فضیلت و شرف و اصول انسانیت هستند.آنان پایه گذاران تمدن واقعی و پی افکنان اصول معاشرت و روابط اجتماعی صحیح و سالم می باشند.

از اینرو صفات و فضائلی که اکنون در این بخش می‏ آوریم در دیگر پیشوایان هم وجود داشته است.

علم و دانش حضرت
خاندان عصمت و طهارت از پایه گذاران علوم و دانشتهای حقیقی بشر بشمار می‏ آیند که با روشنگریها و راهنمائی های خود که همه از روی علم و حکمت و جهان بینی عمیق معنوی و فکری بوده است تاریکی ها و اوهام را زائل ساخته ‏اند و اجتماع را بسوی حقیقت معارف و مکارم واقعیت و درستی‏ ها و مفاهیم اصیل معاریف بشری رهنمون گشته‏ اند.

یادگارهای علمی و فکری امام موسی بن جعفر (ع) که در محتویات کتابهای حدیث و فقه و کلام و تفسیر ثبت گردیده است یکی از بهترین و غنی ‏ترین میراثهای علمی است که اصول زندگی و روشهای تربیتی و معارف ماوراء الطبیعه را با محکمترین و استوارترین بیانها در اختیار پویندگان آن معارف قرار میدهد و اسرار آفرینش را با عالیترین بیانات توضیح میدهد که امروز علم با آن همه پیشرفت و ترقی فراتر از آن گام ننهاده است.

صدر المتألهین ـ در شرح و تقریط حدیث شریف عقل که امام (ع) به یکی از یاران خود بنام «هشام بن حکم» القاء فرموده است چنین می نویسد:

«این حدیث عقل در برگیرنده بزرگترین مشخصات و ویژگیهای عقل است که در محتویات خود معارف عالیه ‏ای از قرآن مجید را دارد این حدیث شریف محتوی معارف پر ارج الهی است که همانند آنرا در چندین مجلد از کتاب‏های عرفا و دانشمندان صاحب نظر نمیتوان پیدا نمود جامعیت حدیث از آن نظر است که اشاراتی به علم ماوراء الطبیعت فلکیات، روان‏شناسی، اخلاق، سیاست مدنی، تربیتی و… دارد و از نظر مواعظ و پند و اندرز و توجیه به نشاءة آخرت سرشار و غنی است» (1)

رهبر فکری و معنوی:

امام موسی بن جعفر (ع) بعد از رحلت پدر عالی قدرش اداره کننده فکری و علمی دانشگاه وسیع و بزرگی بود که از پدر به میراث باقیمانده بود. دانشگاهی که مدیریت علمی آن به عهده امام واگذار گردید در حال توسعه و گسترش و دربر گیرنده هزاران دانشجو و استاد بود که در کلاسهای مختلف آن از مکتب پر فیض امام صادق (ع) دانش آموخته و اکنون در طی مدارج عالی تری از دانش و فضیلت بودند.

گروه های متعددی از متکلمین و فقها، و فلاسفه و محدثین و مفسرین و ریاضیون و مورخین، و رجالیون و ادبا و شعرا و دیگر طبقات مختلف علمی اکنون متوجه مقام علمی الهی امام موسی بن جعفر گردیده ‏اند و از کمالات و فضائل و دانش بی پایان او استفاضه می نمایند. و گرد شمع وجود او را فرا گرفته‏ اند تا مبانی مکتب فکری و علمی اسلامی را غنی‏ تر و پربارتر سازند و نور درخشان اسلامی را روشن ‏تر و تابان ‏تر نمایند.

امام موسی بن جعفر (ع) دانشمندترین و با فضیلت‏ ترین مردم عصر خود بود و علم و دانش او همانند انبیاء و رجال الهی از منبع پر فیض الهام و کرامت الهی سرچشمه گرفته بود و در مکتب تربیتی خاندان رسالت و طهارت تکمیل و سرشار گردیده بود. امام صادق (ع) در تصدیق دانش و آگاهی های علمی او می فرماید :

فرزندم موسی به حدی آمادگی علمی دارد که اگر از تمام محتویات قرآن از او پرسش نمائی با دانش و علم کافی که دارد به تو پاسخ قانع کننده‏ ای می دهد. او کانون حکمت، فهم، معرفت و اندیشه است.

در وسعت و تبحر علمی او کافی است که در نظر آوریم که دانشمندان و محدثین در فنون مختلف اسلامی از وی حقایقی نقل کرده ‏اند که کتبها و دفاتر خود را با آنها پر ساخته ‏اند بحدی که آن حضرت با لقب «عالم» شهرت یافته است.

دانشمند عصر
عصر زندگی امام از نقطه نظر علم و دانش، یکی از درخشان‏ ترین اعصار اسلامی بوده است، دانش و هنرهای گوناگون در آن عصر پا بر پلکان اعتلاء نهاده بود.عصر طلائی دانشها و هنرهای ظریف در دنیای اسلام آغاز گشته بود در یک چنین عصری مشعشع که دیوانها و کتابهای دانشمندان ایران، یونان و هند به زبان تازی ترجمه میشد و فلسفه و ادبیات و دیگر شاخه‏ های علوم آن روزی در اوج اعتلای نسبی خود بود پیشوای هفتم ما را در محافل علمی دانشمندان و مجامع بحث و گفتگو و مناظره عالم و دانشمند می‏ نامیدند تا آنجا که این عنوان در شمار القاب آن حضرت در آمده بود و این موضوع خود میرساند که وجهه علمی و تبرز فکری او در میان نا باوران امامت نیز پذیرفته شده بود.

پی نوشت:
1 ـ( صدر المتالهین یکی از مفاخر فلاسفه و دانشمندان عصر اخیر است که در فلسفه و معارف حکمت و کلام کم نظیر است.کتاب اسفار و شرح اصول کافی و شواهد الربوبیه و تفسیر برخی از آیات قرآن از آثار اوست و مهمتر از آن، پایه گذاری یک مکتب فلسفی و فکری است که هنوز هم پیروان فراوان دارد او در سال 1050 در سفر حج در بصره به رحمت ایزدی پیوست.)

منبع:جام