نظریه پردازان اروپایی جمعیت را عامل مهمی در تعیین موازنات فرهنگی دانسته و از افزایش جمعیت مسلمانان به عنوان تهدید یاد می کنند و برای نابودی اسلام از طریق تضعیف جمعیت نقشه ها کشیده اند. (1)
مسالۀ تحدید نسل و موضوعات مربوط به جمعیت در منابع فقهی هم به نوعی مطرح شده است. علامه حلی در کتاب نکاح، عزل یا همان پیشگیری را با این استدلال که موجب تقلیل نسل می شود در حالی که پیامبر اکرم به آن تشویق کرده مکروه شمرده است. (2)

محقق کَرَکی هم اصل نکاح را به علت این که موجب تکثیر نسل و بقای نسل انسان است و می تواند موجب تولد فرزند صالح شود مستحب دانسته است(3)
فیض کاشانی در مفاتیح الشرایع و بحرانی در حدایق کثرت نسل را به عنوان هدفی دینی دانسته اند که اگر ازدواج با این هدف انجام شود عبادت خواهد بود و در وسایل الشیعه هم بابی با عنوان: « بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِیلَادِ وَ تَکْثِیرِ الْأَوْلَادِ» گشوده شده و روایاتی در آن قرار گرفته است.(4)

در میان دانشمندان معاصر هم علامه طباطبایی راه تکثیر نسل مسلمانان برای زدودن بنای شرک و فساد توسط آنان را از مهم ترین مقاصد شریعت ذکر کرده و فرموده است: « و من جهة أخرى من أهم المقاصد عند شارع الإسلام تکثر نسل المسلمین و عمارة الأرض بید مجتمع مسلم عمارة صالحة ترفع الشرک و الفساد.»(5)
آیت الله مکارم می گوید:« از نظر اصولى ظاهر روایات در میان شیعه و سنّى این است که افزایش جمعیّت مسلمین مطلوب است، به مقتضاى‌ «تناکحوا تناسلوا فإنّى أباهی بکم الأمم یوم القیامة و لو بالسقط» و امثال آن دلیل روشنى است که افزایش نفوس مطلوب شارع است.»(6)

امام رضا(ع) هم در همین راستا فرزندآوری را لازمه تداوم زندگی می داند و می فرماید: آن کسی که از خود فرزندی به جا نگذارد مثل این است که هرگز میان مردم نزیسته است اما آن کسی که از خود فرزندی به یادگار نهد گویی نمرده ودر میان مردم زنده است.
امام رضا(ع) همچنین فرزند را موهبتی از طرف خداوند دانسته و می فرماید: فرزند آدمی هدیه ای است برای او.
امام رضا(ع) ضمن نکوهش تجرد و تشویق به ازدواج فرمود: زنی نزد امام باقر(ع) رسید و گفت (می خواهم برای رسیدن به فضل و کمال هرگز ازدواج نکنم.) حضرت فرمود :« این کار را نکن اگر خودداری از ازدواج ، فضیلت و کمالی در بر داشت - فاطمه (ع) به درک این فضیلت از تو شایسته تر بود ,در حالی که هیچ کس در فضیلت و کمال بر اوپیشی ندارد .»

امام رضا(ع) همچنین فرمود: مردی نزد امام باقر(ع) رسید، حضرت فرمود: ازدواج کرده ای ؟ مرد گفت: نه . حضرت فرمود: دنیا وهرآنچه در آن است را دوست ندارم اگر شبی بی همسر به سر کنم. دو رکعت نمازی که فرد متأهل می گذارد برتر از عمل مجردی است که شب زنده داری کند وروزها روزه دار باشد.
امام رضا(ع) در بیانی دیگر ازدواج به موقع را توصیه کرده ، می فرماید: دختران همانند میوه ی درخت می باشند. هرگاه میوه ی درخت رسید، چاره ای جز چیدن آن نیست واگر چیده نشود، تابش خورشید آن را تباه می سازد و وزش باد مزه آن را ازبین می برد.(7)

از طرفی دیگر تأمین معاش و فراهم نمودن امکانات زندگی برای اهل خانه ضمن اینکه می تواند در ایجاد آرامش و افزایش صمیمیت دخالت مهمی داشته باشد خود آثار اخروی فراوانی برای فرد متأهل دارد. امام علی بن موسی الرضا(ع) فرموده اند: «من اصْبَحَ مُعافی فی بَدَنه مخلّی فی سربه و عندهُ قُوُت یومه فکانّما خیّرتْ له الدنیا؛ هر کس صبح کند در حالی که تنش سالم و خاطرش آسوده و معاشش تأمین باشد از مواهب یک زندگی مطلوب و آرام برخوردار است.» و تلاش در جهت فراهم آوردن تسهیلات برای خانواده آنقدر مهم است که امام(ع) فرمود:کسی که در پی بدست آوردن درآمدی برای تأمین معاش عائله اش باشد بهتر از مجاهدان در راه خداست.

از امام رضا (ع) همچنین احادیث زیادی در باب ترغیب به امر ازدواج وارد شده است. امام در این زمینه فرمود:
هنگامی که ازدواج می‌کنی، بکوش مقدار مهریه از مهرالسنه بیشتر نگردد که رسول خدا(ص) با این مقدار مهریه ازدواج کرد. (8)
و در بیانی دیگر ضمن تأکید بر اینکه برگزاری مراسم و غذا دادن به دیگران از سنّت‌های اسلامی به هنگام ازدواج است می فرماید: سنّت و آیین اسلام چنین است که مراسم ازدواج، شبانه انجام گیرد؛ زیرا خداوند، شب را عامل آرامش قرار داده است و زن نیز مایه‌ی آرامش است. (9)

________________________________________________
پی نوشت ها:
1_(کتاب خاطرات سیاسى و تاریخى مستر همفر، ص160)
2_(تذکره ، چاپ قدیم ص576)
3_(جامع المقاصد12/9)
4_(وسایل الشیعه ، ج 21ص355)
5_(المیزان؛ ج4 ص189)
6_(کتاب النکاح ج5 ص61 )
7_(امام رضا(ع),منتخب میزان الحکمه,ح2785)
8_(بحارالانوار 103/350)
9_(تحف العقول/523 و فروع کافی5/366)

منبع:قدس